پسربزرگ امام حسین (علیه السلام) حضرت علی اکبراست یا امام سجاد (علیهما السلام) ؟

  •  



پاسخ: در این زمینه اختلاف آراء شدیدی میان محققان و مورخان و انساب شناسان وجود دارد که نتیجه گیری را سخت کرده است اما با بررسی دقیق موضوع و اقوال وارد شده به این نتیجه می رسیم که حضرت علی اکبر از امام سجاد علیهما السلام بزرگتر بوده است.
توضیح بیشتر:
علی اکبر بین سالهای 33 تا 35 هـ ق از مادری بزرگوار به نام لیلی دختر ابن‏ مرة بن مسعود ثقفی در شهر مدینه چشم به جهان گشود. دانشمندان و مورخان سن شریف او را مختلف نقل کرده ‏اند که ما آنها را به سه دسته تقسیم می‏کنیم.
اول. ابن‏ شهر آشوب در مناقب و طبرسی در اعلام الوری و شیخ مفید در ارشاد، هیجده یا نوزده ساله نوشته‏اند.
دوم. ابن‏ نمای حلی در مثیر الاحزان، بیست و سه ساله آورده است.
سوم. ابن ‏ادریس حلی در خاتمه‏ی کتاب حج سرائر (ص 655) می‏نویسد: علی اکبر درامارت عثمان به دنیا آمده است.
بنابراین عمر شریف آن حضرت بین بیست و پنج و بیست و هفت سال بوده است و مرحوم محدث قمی در نفس المهموم(نفس المهموم، ص 192)و مقرم در رساله‏ ی علی ‏اکبر و ذبیح الله محلاتی در فرسان الهیجاء و عماد اصفهانی در زندگانی علی اکبر این قول را به دلایل ذیل بر سایر اقوال ترجیح داده‏اند.
دلیل اول: اتفاق مورخان و نسب شناسان
مقرم می‏نویسد: علی اکبر در روز عاشورا نزدیک بیست و هفت سال داشته و مورخان و نسبت شناسان بزرگتر بودن او را از امام سجاد علیه‏السلام که در آن روز بیست و سه ساله بوده تأکید می‏کنند و بر آن اتفاق دارند(علی اکبر، ص 12)
محمد بن ادریس می‏نویسد: درباره‏ی سن و بزرگتر بودن علی اکبر از امام سجاد علیه السلام باید به خبرگان و نسب شناسان رجوع نمود مانند زبیر بن بکار، ابوالفرج اصفهانی، بلاذری، مزنی، صاحب کتاب لباب اخبار الخلفاء، عمری، صاحب کتاب زواجر و مواعظ، ابن‏قتیبه ، در کتاب معارف، محمد بن جریر طبری، ابن‏ابی‏الازهر، ابوحنیفه‏ی دینوری و ابوعلی بن همام.
ابن‏ادریس می‏افزاید: همه‏ی این نویسندگان و دانشمندان و نسب شناسان بزرگ بر بزرگتر بودن علی اکبر از امام سجاد علیه‏ السلام اتفاق نظر دارند و آنان در اظهار نظر دراین باره از دیگران آگاه‏ ترند(سرائر، ج 1، مزار حج، ص 656-655)
دلیل دوم: تولد او در عصر عثمان
محمد بن ادریس حلی می‏نویسد: این علی بن الحسین (همان که مادرش لیلی) است در امارت عثمان به دنیا آمده است (همان)
محدث قمی نیز این نظر را تأیید می‏کند(نفس المهموم، ص 192)
مقرم در رساله‏ی خود می‏نویسد: علی اکبر در یازدهم ماه شعبان سال 33 هجری دو سال قبل از کشته شدن عثمان به دنیا آمد(علی اکبر، ص 12)
محلاتی، در فرسان الهیجاء از هدیة الزائر علامه‏ی نوری نقل می‏کند که علی اکبر بیست و پنج سال داشت.
دلیل سوم:
حضرت علی اکبر از جد بزرگوارش حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‏السلام روایت نقل می‏کند.( محدث قمی، نفس المهموم، ص 192)
توضیح اینکه اگر حضرت علی اکبر دو سال قبل از کشته شدن عثمان به دنیا آمده باشد، تقریبا هفت سال از زندگی پربارش در زمان حیات جدش امیرالمؤمنین بوده و با این حساب، نقل روایت می‏تواند صحیح و دال بر بیست و هفت سالگیش در کربلا باشد.
در مقابل این نظرات شیخ مفید امام سجاد (ع) را بزرگ تر از حضرت علی اکبر می داند .( ارشاد،ج 2،ص 137،شیخ مفید، ترجمه رسولی محلاتی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه) نویسنده «البدع» و نویسنده «شرح الاخبار» نیز چنین نظری دارند.
نتیجه گیری:
همان طور که در بحث پیش بیان شد حضرت علی اکبر در سال 33 تا 35 ه ق، به دنیا آمده و از آنجایی که حضرت امام سجاد علیه‏السلام درسال 38 ه ق، به دنیا آمده است و بر این نظر اکثر بزرگان است و از مقایسه‏ی تاریخ تولد آن دو بزرگوار حقیقت روشن می‏شود که حضرت علی بن الحسین الاکبر از برادر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین بزرگتر بوده است. او در کربلا بین بیست و پنج و بیست و هفت سال داشته در حالی که سن حضرت سجاد علیه‏السلام را بین نوزده تا بیست و سه سال نوشته‏اند.
مقرم ضمن اینکه سن امام سجاد علیه‏السلام را در هنگام واقعه‏ی عاشورا بیست و سه سال می‏داند، می‏نویسد که مورخان ونسب شناسان بر بزرگتر بودن حضرت علی اکبر از امام سجاد علیه‏السلام اتفاق نظر دارند(مقرم ،علی اکبر، ص 12)
یعقوبی در تاریخ خود می‏نویسد: یکی از فرزندان امام حسین علیه‏السلام علی اکبر است که در طف (کربلا) شهید شد و مادرش لیلی دختر ابی‏ مرة بن مسعود ثقفی است.( تاریخ یعقوبی، ج 2 ص 247-246)
ابوالفرج اصفهانی می‏نویسد:
ثم دعی یزید لعنه الله بعلی بن الحسین[علیه‏السلام ]فقال له مااسمک قال علی قال اللعین او لم یقتل الله علیا قال قد کان لی اخ اکبر منی یسمی علیا فقلتموه... (مقاتل الطالبین، ص 80)
یزید لعنة الله علیه علی بن الحسین امام زین العابدین[علیه‏السلام ]را طلبید، هنگامی که آمد، از او پرسید، اسمت چیست؟ امام سجاد فرمود: علی. یزید لعنة الله علیه گفت: آیا خداوند علی را در کربلا نکشت؟ امام فرمود: من برادر بزرگتری داشتم که نام او نیز علی بود و شما او را در کربلا شهید کردید...
این عبارت نص صریحی است بر اینکه علی بن الحسین شهید از امام سجاد علیه‏السلام بزرگتر بوده است و طبق نقل مشهور و صحیح، امام سجاد علی بن الحسین الاوسط است و علی بن الحسین الاصغر کودک شیرخواره امام حسین بوده است.
عمری که یکی از نسب شناسان بزرگ است در کتاب المجدی می‏نویسد: کسانی که بصیرت و شناخت کافی نسبت به فرزندان امام حسین علیه‏السلام و تاریخ زندگی آنان ندارند، گمان می‏کنند که علی بن الحسین الاصغر یعنی امام سجاد علیه‏السلام در کربلا کشته شده است (محمد به ادریس، سرائر، مزار حج، ص 655)
تستری می‏نویسد: امام سجاد علیه‏السلام در روز عاشورا تقریبا مردی بیست و دو ساله بود و علی اکبر از او بزرگتر بوده است، پس هیجده ساله بودن علی اکبر معقول نیست(قاموس الرجال، ج 6، ص 461)
در نتیجه حضرت علی اکبر علیه السلام از امام سجاد علیه السلام بزرگتر بوده است.