تفکر راه شناخت خویش و خدا  - اهمیت و معنای تفکر

تفکرمبنای شناخت خود و خدای خویش است  ، تفکر در حقیقت از اسباب و مقدماتی است که انسان را به عرفان نظری که برترین معارف یعنی شناخت صفات و افعال خداست و نیز به یک حالت نفسانی که برترین حالات یعنی بریدن از همه و پیوستن به خداست، می رساند.

تفکر سیر باطنی از مبدا به مقصود است و انسان بدون این سیر نمی تواند از نقص به کمال برسد. تفکر عبارت است از عبرت گرفتن از آن چه مایه ی عبرت است و پند گرفتن از موعظه ها.

در علم منطق، فکر را حرکت و تلاش ذهن بین معلوم و مجهول می نامند. بدین صورت که وقتی انسان با مشکلی به نام مجهول مواجه شد و فهمید که چه نوع مشکلی است، عقل او شروع به تلاش بین معلوماتی که با آن مشکل مناسب است، می کند و سعی می نماید تا آنها را در ذهن خود تنظیم کند و با هم ربط دهد تا بتواند به نتیجه ی مطلوب برسد. بنابراین، پس از روبرو شدن با مشکل و شناختن نوع آن، عقل از مجهول به سوی معلومات ذخیره شده در ذهن خود حرکت می کند و در بین معلومات به جستجو و تنظیم آنها می پردازد اگرآنچه را که می خواهد در بین معلومات یافت به سوی مطلوب خود حرکت می کند.

مبادی تفکر نیز، آفاق و انفس است. تفکر در اجزای عالم و ذرات آن، اجرام آسمانی و ستارگان، اجرام زمینی، دریایی، معادن، حیوانات، اعضای بدن انسان و مصالح و حکمت های موجود در آن که می توان به وسیله آنها بر کمال آفریدگار و عظمت و علم و قدرت او استدلال کرد. نتیجه ی تفکر در آفرینش این ها و استواری خلقت و ساختارهای شگفت و حکمت های عجیب موجود در آنان، بریدن از آنها و توجه کامل به آفریننده و خالقشان است. همچنین است تفکر در احوال گذشتگان و این که دستشان از دنیا و آنچه در آن است بریده شده است و به دیار آخرت شتافته اند. نتیجه این تفکر هم، قطع محبت از غیر خدا و بریدن از دیگران و پیوستن به او به وسیله اطاعت و تقواست.

تفکر در حقیقت از اسباب و مقدماتی است که انسان را به عرفان نظری که برترین معارف یعنی شناخت صفات و افعال خداست و نیز به یک حالت نفسانی که برترین حالات یعنی بریدن از همه و پیوستن به اوست، می رساند. مداومت و ممارست بر این عمل، موجب حصول ملکه ی تفکر و پندگیری و توجه دائمی به خداوند متعال و بریدن نفس از هرچه که او را از خدا جدا کند می شود. در قرآن کریم و روایات، تشویق و ترغیب فراوانی بر این کارشده است.

قرآن می فرماید؛خداوند آیات را برای شما روشن می سازد شاید اندیشه کنید، درباره ی دنیا و آخرت؛ خردمندان در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می اندیشند و می گویند بار الها! اینها را بیهوده نیافریده ای! ؛ آیا در حکومت و نظام آسمان ها و زمین، و آنچه خدا آفریده است از روی دقت و عبرت نظر نکردند! ؛ بی شک در آسمانها و زمین نشانه های فراوانی برای مومنان وجود دارد و نیز در آفرینش شما و جنبندگانی که در سراسر زمین پراکنده ساخته نشانه هایی است برای جمعیتی که اهل یقینند؛ و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است و در وجود شما نیز آیاتی است آیا نمی بینید!

حضرت علی (ع) می فرماید؛قلب خود را با فکر هشیار گردان. خواجه نصیر الدین طوسی می گوید می توانیم بگوییم تفکر در این روایت معنای عام دارد که شامل این موارد می شود؛ تفکر در اجزای آسمانی و اجرام زمینی، اعضای بدن انسان و احوال گذشتگان، معانی آیات قرآن، اخبار نبوی، آثار روایت شده از ائمه اطهار (ع) ، مسائل دینی و احکام شرعی.

برترین عبادت ها تفکر دائمی در خدا و قدرت اوست. البته منظور از تفکر درباره خداوند، تفکر درباره صفات و افعال اوست نه ذات او وحقیقت و کنه صفاتش؛زیرا این گونه تفکر ممنوع است و موجب حیرت و اضطراب عقل می شود.

عبادت زیادی نماز و روزه نیست بلکه عبادت تفکر درباره خداست و عاقل باید برای سه کار زمانهای ویژه ای در نظر بگیرد ساعتی هم برای تفکر درباره آنچه خدا در مورد او انجام داده است اختصاص بدهدو هیچ عبادتی مانند تفکر در کار خدا نیست کسی که با تفکر در یگانگی او ایمان پیدا کرده باشد حضرت حق او را دوست می دارد و بینا می گرددمی فهمد و آن که بفهمد عالم می گردد.