ایدئولوژی چیست؟
ایدیولوژی از نظر ساخت لغوی واژهای است مرکب از دو جزء «ایده» و «لوژی» که ایده به معنی اندیشه، تصور، عقیده، نظر، آگاهی و… آمده است و لوژی که به صورت پسوند امروزه معمولاً به معنی دانش و شناسایی بکار میرود و معرف علم است مانند سوسیولوژی (جامعه شناسی) پسیکولوژی (روانشناسی) و… بنابراین ایدئولوژی نیز از نظر ساختمان لغوی مرادف با دانش و شناخت عقیده یا بطور خلاصه عقیده شناسی است، اما امروزه ایدیولوژی معمولاً کاربردهای دیگری دارد که در معنی زیر بیشتر بکار میروند.
الف – ایدیولوژی به معنای عام که مرادف مکتب است و مجموعهای از رهنمودهای مکتب را چه در بعد اندیشه و چه در بخش عمل در بر میگیرد.
ب – ایدیولوژی به معنای خاص که تنها از بخشی مکتب را که به رفتار انسان و دستورالعملها(بایدها و نبایدها) مربوط میشود در بر میگیرد که در این صورت در برابر بخش دیگر یعنی جهان بینی (اندیشههای بنیادی) مکتب بکار خواهد رفت.
با این توضیح روشن شد که ایدیولوژی اسلامی مجموعهای رهنمودهای اسلام یا دستورالعملهای آن میباشد.
از نظر اسلام، انسانها به حسب گوهر و ذات برابرند؛ سید قرشی و سیاه حبشی برابرند. آزادی، دموکراسی و عدالت در اسلام زاده برابری و مساوات انسانهاست
مشخصات ایدئولوژی اسلامی چیست؟
مشخصات اسلام از نظر ایدیولوژیکی عبارتند از:
۱٫ همهجانبگی.
۲٫ اجتهادپذیری.
۳٫ سَماحت و سهولت.
۴٫ زندگی گرایی: اسلام یک دین زندگی گراست نه زندگی گریز.
۵٫ اجتماعی بودن.
۶٫ اسلام حقوق و آزادی فرد را نادیده نمیگیرد.
۷٫ تقدّم حقّ جامعه بر حقّ فرد.
۸٫ اصل شورا: در مسایل اجتماعی از نظر اسلامی اصلی معتبر است.
۹٫ دستورهای اسلامی که مطلق و عامّ است، تا آن حد لازمالاجراست که مستلزم ضرر و زیانی نباشد.
۱۰٫ از نظر اسلام در هر کار، اعمّ از فردی و اجتماعی، باید در درجه اول فایده و نتیجه مفید آن در نظر گرفته شود.
۱۱٫ گردش مال و ثروت و نقل و انتقال آن باید از هر نوع بیهودگی مبرّا باشد.
۱۲٫ سرمایه به صرف اینکه از جریان عملی و فعالیّت و معرض کاستی و نابودی خارج شد و صورت «ذمّه» و قرض به خود گرفت هیچ سودی به آن تعلّق نمیگیرد.
۱۳٫ هر مبادله و گردش ثروتی باید از روی آگاهی طرفین باشد.
۱۴٫ اسلام عقل را محترم و او را پیامبر باطنی خدا میشمارد. اصول دین جز با تحقیق عقلانی پذیرفته نیست. در فروع دین، عقل یکی از منابع اجتهاد است.
۱۵٫اراده که قوْه مجریّه عقل است نیز محترم است..
۱۶٫ اسلام دشمن بیکاری و بیکارگی است. انسان باید کار مفید انجام دهد..
۱۷٫ شغل و حرفه علاوه بر اینکه یک تکلیف است، یک امر مقدّس و محبوب خداست و شبیه جهاد است.
۱۸٫ اسلام استثمار، یعنی بهرهکشی بلاعوض از کار دیگران را به هر شکل و هر لباس، ناروا و مطرود میشمارد.
۱۹٫ تضییع مال به هر شکل و به هر صورت، به صورت دور ریختن، به صورت بیش از حدّ نیاز مصرف کردن، به صورت صرف در اشیاءِ لوکس و تجمّلهای فاسد کننده، که در زبان اسلام از آنها به «اسراف» و «تبذیر» تعبیر شده ،حرام و ممنوع است.
۲۰٫ گسترش دادن به زندگی برای رفاه عایله (همسر و فرزندان) مادام که به تضییع حقی و یا به اسراف و تبذیر و یا به ترک یک تکلیف و وظیفه منتهی نشود، مجاز بلکه ممدوح و مورد ترغیب است.
۲۱٫ در اسلام رشوه دهنده و رشوه گیرنده به شدّت محکوم و پولی که از این راه تحصیل میشود حرام و نارواست.
۲۲٫ احتکار حرام و ممنوع است.
ایدیولوژی به معنای عام که مرادف مکتب است و مجموعهای از رهنمودهای مکتب را چه در بعد اندیشه و چه در بخش عمل در بر میگیرد
۲۳٫ اسلام مطلوبیّت و کشش تمایلات را برای اعتبار مالیّت چیزی و مشروع شمردن کار افراد کافی نمیداند، مطابقت با مصلحت را شرط لازم مالیّت در عرف شرع و مشروعیّت کار میشمارد. از اینرو در اسلام پارهای از کار و کسبها «مکاسب مُحرّمه» خوانده شده است.
۲۴٫ دفاع از حقوق ـ اعمّ از حقوق فردی و حقوق اجتماعی ـ و مبارزه با متجاوز، واجب و مقدّس است.
۲۵٫ اصل امر به معروف و نهی از منکر در اسلام، اصلی است که مسلمان را در حال یک انقلاب فکری مداوم و اصلاح جویی جاودان و مبارزه پیگیر و ناآرام با فسادها و تباهیها نگه میدارد.
۲۶٫ اسلام بیش از هر چیزی دین توحید است. یک مسلمان واقعی، اول و آخر و وسط کارش خداست و هیچ چیز را شریک خدا قرار نمیدهد.
۲۷٫ با اینکه اسلام وسایط را در نزول فیض میپذیرد. در مقام پرستش و عبادت، همه وسایط را ملغی میسازد.
۲۸٫ از نظر اسلام مسلمانان میتوانند در داخل کشور خود، با پیروان ادیان دیگری که ریشه توحیدی دارند، تحت شرایط معیّنی همزیستی داشته باشند، ولی نمیتوانند در داخل کشور اسلامی با مشرک همزیستی کنند. مسلمانان میتوانند بر اساس مصالح عالیه اسلامی با کشورهای مشرک قرارداد صلح و عدم تعرّض منعقد نمایند و یا در موضوع خاصّی پیمان ببندند.
۲۹٫ از نظر اسلام، انسانها به حسب گوهر و ذات برابرند؛ سید قرشی و سیاه حبشی برابرند. آزادی، دموکراسی و عدالت در اسلام زاده برابری و مساوات انسانهاست.
۳۰٫ حقوق و تکالیف و مجازاتها تا آنجا که به متشرکات دو جنس مربوط است، مشترک و متساوی و یک جنسی است، از قبیل حقّ تحصیل علم، و آنجا که به جنسیّت و مختصّات فرعی آنها مربوط است، وضع برابر و متساوی، ولی ناهمسان و نامتشابهی دارد و دو جنسی است.
تبیان: گروه دین و اندیشه
