حد و حدود وحدت شیعه و سنی با توجه به برخی اختلافات اعتقادی
اسلام به عنوان نظام کامل اجتماعی و سیاسی تمام این ویژگی را داراست که به صورت بالقوه می تواند «عدالت و عدالت اجتماعی» را در زیباترین و اصیل ترین شکل آن در هر جامعه از جوامع بشری محقق سازد.[1]
بنابراین اساس اصل اول، عدالت اجتماعی از خود بیرون رفتنی و هم فکری و هم یاری اجتماعی است بدین معنا که انسان ها به جای اندیشیدن به منافع شخصی و فردی به مصالح جمع و عموم که منافع واقعی آنها را نیز تأمین می کند بیندیشند. مهم ترین مصداق تاریخی پیمان اخوت و برادری رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مدینه النبی است که پیامبر اسلام میان مهاجران و انصار برقرار کرد.[2]
امیر المومنین امام علی ـ علیه السلام ـ سه اصل را در ایجاب پیوند و انسجام اجتماعی مورد توجه قرار داده است:
1. حفظ کرامت و شرافت انسانی در روابط اجتماعی و جامعه.
2. برقراری عدالت قسط میان رعیت و شهروندان.
3. جلب مشارکت اجتماعی و تقسیم وظایف از طریق نهادینه کردن احساس مسئولیت افراد.
امام علی ـ علیه السلام ـ در خصوص کرامت انسان ها به مالک اشتر می فرماید:
ای مالک رعیت دو دسته اند، دسته ای برادر دینی تواند و دسته دیگر در آفرینش همانند تو هستند. در همان نامه فرمود باید محبوب ترین کارها نزد تو اموری باشد که با حق و عدالت موافقت دارد.[3]
پس حقیقت مفهوم وحدت آن است که با حفظ عقاید قطعی و مسلم خود در مقابل دشمن مشترک موضع واحدی داشته و از او غافل نباشیم و این بدان معنا نیست که از بحث و گفتگوی علمی محض و خالی از تعصبات پرهیز کنیم زیرا همه امور در حقیقت برای حفظ اصول اسلام است.
پس قرآن و سنت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مکمل یکدیگرند لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة[4]؛ «براى شما، شخص رسول اللَّه مقتداى پسندیدهاى است» بی شک پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نمونه و الگوی نیکویی برای شماست و کتاب الهی و سنت پیامبر محور وحدت اسلامی است.[5]
اسلام بر وحدت میان مسلمانان تأکید فراوانی دارد قرآن کریم می فرماید: وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ[6]؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان یکدیگر بودید پس میان دل های شما الفت و مهربانی انداخت تا به لطف او برادران هم شدید.
یا می فرماید: وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ[7]؛ «و چون کسانی نباشید که پس از آن دلایل آشکار برای شان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پیدا کردند و برای آنان عذاب سنگین است».
جای دیگر می فرماید: ...وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکمْ... [8]؛ «و با هم نزاع نکنید که سست شوید و مهابت شما از بین برود».
إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ[9]؛ «و این امت شما امتی یگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستید.»
به فرموده امام خمینی وحدت، تکلیفی الهی و شرعی است و نقشة قدرت های بزرگ و وابستگان آنها در کشورهای اسلامی این است که این قشرهای مسلم را که خدای تبارک و تعالی بین آنها اخوت ایجاد کرده است و مومنین را به نام اخوت یاد فرموده است، از هم جدا کند و به اسم ملّت ترک، کُرد، ملّت عرب، ملّت فارس از هم جدا کنند بلکه با هم دشمن کنند و این درست برخلاف مسیر اسلام است و مسیر قرآن کریم، تمام مسلمین با هم برادرند و برابرند و هیچ یک از آنها از دیگری جدا نیستند و همه‌ی آنها زیر پرچم اسلام و پرچم توحید باید باشند این ها که با اسم ملیّت و گروه گرای و ملی گرای بین مسلمین تفرقه می اندازند، این ها لشکرهای شیطان و کمک کارهایی به قدرت های بزرگ و مخالف قرآن کریم هستند.[10]
استاد شهید مرتضی مطهری که از معدود متفکران و اندیشمندان روشن بین و آینده نگر عصر حاضر است، در باره وحدت، بیانی دارد که فرموده است:
مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ آیا مقصود این است، از میان مذاهب اسلامی، یکی انتخاب شود و سایر مذاهب کنار گذاشته شود؟ یا مقصود این است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آنها کنار گذاشته و مذهب جدیدی بدین نحو اختراع شود که عین هیچ یک از مذاهب موجود نباشد یا این که وحدت اسلامی به هیچ وجه ربطی به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمین اتحاد پیروان مختلف در عین اختلافات مذهبی در برابر بیگانگان است؟[11]
مخالفین اتحاد مسلمین، برای اینکه از وحدت اسلامی مفهومی غیر منطقی و غیر عملی بسازند، آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می‌کنند تا در قدم اول با شکست مواجه گردد. بدیهی است که منظور علمای روشن فکر اسلام از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب و یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها، که نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی نیست بلکه منظور این دانشمندان، متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترک شان.[12]
رهبر معظم انقلاب اسلامی می فرماید: فرقه‌های اسلامی، همگی امت اسلامی محسوب و از تمام مزایای اسلامی برخوردارند و تفرقه بین طوایف مسلمین، علاوه بر آنکه خلاف تعلیمات قرآن کریم و سنت رسول گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است، موجب تضعیف مسلمین و سوژه به دست دشمنان اسلام دادن است، فلذا به هیچ وجه جایز نیست.[13]
منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ تأمّلی بر مسأله وحدت اسلامی از دیرباز تا دیروز، دکتر محمد حسین امیر اردوش، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی معاونت فرهنگی، 1384ش.
2ـ آشنائی با کشورهای اسلامی جمهوری اسلامی، محمد هادی فلاح زاده، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران، 1384ش.
3ـ اقلیت های مسلمان مشکلات و راهکارها، محمد علی تسخیری، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1383ش.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. جمعی از دانشمندان، بیداری اسلامی چشم انداز آینده و هدایت آن، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی معاونت فرهنگی، 1384ش، ج2، ص510.
[2]. همان، ص511.
[3]. همان، ص512.
[4] . احزاب/21.
[5]. عسگری، سید مرتضی، ولایت علی(ع) در قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص)، قم، انتشارات دانشکده اصول الدین، 1383ش، ص37.
[6]. آل عمران / 104.
[7]. آل عمران / 105.
[8]. انفعال / 46.
[9]. انبیاء / 92.
[10]. سبزیان، علی اکبر، منشور اتحاد ملی و انسجام اسلامی، انتشارات خادم الرضا(ع)، چاپ اول، 1386ش، ص58.
[11]. منشور اتحاد ملی و انسجام اسلامی، ص59.
[12]. همان، ص59.
[13]. تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان مسلمان، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی معاونت فرهنگی، 1386ش، ص137.
