احکام عزاداری و انواع آن

احکام عزاداری و انواع آن

تذکر: برای حفظ امانت در استفتاآت از ویرایش آنها خودداری نمودیم. 

پوشیدن لباس مشکی 
س: آیا پوشیدن لباس سیاه در عزاى امامان معصوم «علیهم السلام» مکروه است؟ 
ج: کراهت آن ثابت نیست، بلکه اگر براى تعظیم شعائر باشد داراى اجر و ثواب نیز خواهد بود. (منبع: سایت رهبری) 

س: حکم لباس مشکی در دو ماه محرم و صفر مستحب است یا مکروه ؟ 
ج: کار شایسته و پسندیده ای است. (منبع: سایت آیت الله سیستانی) 

س: آیا کراهتی که در پوشیدن مشکی وجود دارد، لباس عزایِ امام حسین ‌علیه‌السلام‌ را هم شامل می‌شود؟ 
ج: پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین ‌علیه‌السلام مطلوب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

هروله و بالا و پایین پریدن 
س: آیا هروله کردن در موقع سینه زنى (بالا و پایین پریدن) صحیح است؟ 
ج: اگر موجب وهن مذهب یا مؤمنین یا مراسم عزادارى معصومین «علیهم السلام» باشد، جایز نیست و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزادارى معصومین «علیهم السلام» بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین «علیه السلام» را بنمایند. (منبع: سایت رهبری) 

س: «هروله» در جلسات عزاداری چه حکمی دارد؟ 
ج: گاه می‌شود که اشخاص مصیبت‌زده از شدّت تأثر از جا بر می‌خیزند و می‌روند و می‌آیند و خود را می‌زنند و فریاد می‌کنند؛ اگر کسی در مصیبت حضرت سیدالشهدا سلام‌الله‌علیه که اعظم مصائب است واقعاً چنین حالی پیدا کند، یا مثل تباکی چنین حالی را دارد نمی‌توان این حالات را اهانت دانست. در این موارد سلیقه‌ها مختلف است؛ بحسب ازمنه و امکنه فرق پیدا می‌کند و عرف عام را باید ملاک دانست. آنچه لازم است این است که همه بر حفظ و شکوه و عظمت و حقیقت و وقار قدس و ملکوتی این برنامه و نشان دادن کمال حزن و اندوه خود اهتمام نمایند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

س: آیا هروله کردن در سینه زنی صحیح است یا خیر؟ 
ج: انجام چنین حرکاتی در شأن عزاداری سید الشهدا(علیه السلام) که از افضل قربات محسوب می شود نیست. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی ) 

س: آیا هروله کردن ( بالا وپایین پریدن ) در عزاداری یا جشن یا حتی عزاداری امام حسین (ع) جایز است یا خیر؟ 
ج: اشکال ندارد. (منبع: سایت آیت الله سیستانی) 

قمه زنی 
س: قمه زنى در روز عاشورا چه حکمى‏ دارد؟ 
ج: قمه زنى علاوه براینکه عرفاً از مظاهر حزن و اندوه شمرده نمى‏شود و در زمان ائمه (علیهم السلام) و پس از آن نیز سابقه ندارد و تأییدى از ائمه معصومین (علیهم السلام) نیز در مورد آن - نه به شکل عام و نه به شکل خاص - نشده است، در حال حاضر وهن مذهب شمرده مى‏شود و جایز نیست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: اگر قمه زدن در عزادارى ائمه(علیهم‌السلام) موجب مرگ شخص شود، آیا این عمل خودکشى محسوب مى‏شود؟ 
ج: اگر این عمل عادتا منجر به فوت نمى‏شود حکم خودکشى را ندارد ولى اگر از همان ابتدا خوف خطر جانى براى او وجود داشته و در عین حال این کار را انجام داده و منجر به فوت وى شده است، حکم خودکشى را دارد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: آیا قمه زدن به‌طور مخفى حلال است یا اینکه فتواى شریف حضرت عالى عمومیت دارد؟ 
ج: قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمى‏شود و سابقه‏اى در عصر ائمه (علیهم‌السلام) و زمان هاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه‌السلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مى‏شود بنا بر این در هیچ حالتى جایز نیست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: معیار شرعى ضرر اعم از جسمى یا روحى چیست؟ 
ج: معیار، ضررى است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: حکم ضرب و جرح بدن در عزاداری اباعبدا... چیست؟ لطفا نظر خود را راجع به سینه زنی ، زنجیر زنی و قمه زنی به طور مجزا و شفاف بیان کنید. 
ج: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی) 

قمه زدن در خفاء بخاطر نذر 
س: اینجانب قمه نذر کرده‌ام و می‌خواهم که در اربعین حسینی نذرم را اداء کنم می‌خواهم بدانم که زدن قمه در خفاء اشکال شرعی دارد یا خیر؟ در صورتی که نذر داشته باشم. 
ج: چنانچه برای شخص ضرر معتدبه نداشته باشد، اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

ضرر زدن به بدن به خاطر عزاداری 
س: آیا سینه زدن برای امام حسین علیه السلام زمانی که سینه باعث می‌شود که قرمز شود آیا اشکال دارد. نمی‌شود که سینه را آهسته زد برای این که باعث می‌شود که مجلس امام حسین علیه السلام پرشکوه برگزار نشود. 
ج: اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

س: آیا استفاده از زنجیرهایى که داراى تیغ هستند و در برخى کشورها متداول است، در عزادارى جایز مى‏باشد؟ 
ج: اگر استفاده از زنجیرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جایز نیست. (منبع: سایت رهبری) 

س: استفاده از زنجیرهایی‌که دارای ‌تیغ هستند، چه حکمی دارد؟ 
ج: اگر استفاده از زنجیرهای مزبور، باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد، جایز نیست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

لطمه زدن یا استفاده از زنجیر خاردار 
س: در عزای ائمه هدی لطمه زدن به صورت به حدی که خون جاری گردد و یا استفاده از زنجیرهای خاردار در مجالس ائمه هدی چه حکمی دارد؟ 
ج: در عزاداری حضرت سیّد الشهداء سلام الله علیه در صورتی که ضرر معتدّبه نداشته باشد، اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

رفتن داخل آتش برای عزاداری 
س: بعضی از مناطق در ایام عزای ابی عبدالله الحسین داخل آتش مى روند و عزاداری مى نمایند آیا اینگونه عزاداری اشکال دارد یا خیر؟ 
ج: اگر آتش آسیب نمی‌رساند و ضرر قابل ملاحظه اى نداشته باشد، مانعی ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

عزاداری به شکل متعارف 
س: زنجیر زدن به بدن همانگونه که بعضى از مسلمانان انجام مى‏دهند، چه حکمى دارد؟ 
ج: اگر به نحو متعارف و به‌گونه‏اى باشد که از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه در عزادارى محسوب شود اشکال ندارد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

پابرهنه‌رفتن در عزاداری 
س: بعض عزاداران به خود گِل می‌مالند و با پای برهنه راه می‌روند. این نحوه عزاداری چه حکمی دارد؟ 
ج: این‌گونه امور که در محلّی طبق مرسوم آن محل به وسیله آن، اظهار حزن و عزا نسبت به سالار شهیدان‌علیه‌السلام بنمایند، چنانچه ضرر معتد به برای جسم و جان نداشته باشد، مانعی ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

گریبان‌ چاک‌زدن 
س: حکم چاک‌زدن گریبان و بر سر و صورت زدن در مصیبت امام حسین ‌علیه‌السلام چیست؟ 
ج: بر سر و صورت زدن و گریبان چاک‌زدن در مصیبت آن بزرگوار، مانعی ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

خراشیدن صورت 
س: برخی در جلسات سینه‌زنی و عزاداری معصومین‌ علیهم‌السلام در حال عزاداری صورت خود را خراش انداخته و به صورتشان خون جاری می‌شود؛ عزاداری به این شکل چه حکمی دارد؟ 
ج: معلوم نیست که این کارها به عنوان ابراز شدت تألم بر مصائب اهل‌بیت‌ علیهم‌السلام و عزاداری برای آن بزرگواران وهن باشد. بلی، اگر موجب ضرر قابل اعتنا شود جائز نیست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

گل مالی و خاک به سر ریختن در عزاداری 
س: در مجالس عزاداری در بعضی شهرها مرسوم است خاک و خاکستر و یا گل به سر و صورت مى مالند آیا این عمل در شرع پسندیده مى باشد یا خیر؟ 
ج: این گونه امور که در محلّی طبق مرسوم آن محلّ بوسیله آن اظهار حزن و عزا نسبت به سالار شهیدان بنمایند، مانعی ندارد و از مصادیق عزاداری است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

سینه زنی به شکل حلقه وار و شور 
س: آیا برگزاری هیئت عزاداری امام حسین (ع) که افراد به صورت حلقه وار و‹‹شور›› سینه می‌زنند در مسجد و به این شکل مشکل دارد؟ 
ج: در هر جایی عزاداری به نحو متعارف همان محل به طوری که با فعل حرامی توأم نباشد مانعی ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

شیوه سینه زنی جنوبی 
س: آیا سینه زنی جنوبی که حرکاتش به رقص نزدیک است مشکل شرعی ندارد؟ 
ج: سینه زنی مذکور حرام نیست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

شیوه سینه زنی یزد و اطراف آن 
س: در روز عاشورا مراسم عجیبی در تفت یزد انجام میشود بدین صورت که مردم الوارهای سنگین را به شکل لانه کبوتر که تخمین می زنیم (تا۵ تن وزن داشته باشد) بلند کرده و دور میزنند و بعد بروی زمین گذاشته و سینه می زنند این کار را چندین بار انجام میدهند. نظر شما چیست ؟ 
ج: این کار در روایات اسلامی وارد نشده و بهتر است به جای آن مجالس پرشکوه عزاداری و دستجات برگزار شود. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی) 

س: در ایام عاشورا ضریح مانندی به نام نخل را به اسم و رسم عزاداری ملبّس به البسه و اقمشه فاخره می‌کنند، با عنایت به فتوای مرحوم حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی که فرموده‌اند: «عزاداری در ایام عاشورا برحسب متعارف بلاد مختلف است وآنچه درهر بلدی مصداق عزاداری است مانعی ندارد.» نظر حضرتعالی در این‌باره چیست؟ 
ج: آنچه استاد عظیم الشأن ما اعلی‌الله‌مقامه در پاسخ سؤال مذکور فرموده‌اند مورد تأیید اینجانب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

کارهای غیر متعارف در عزاداری 
س: آیا آنچه متداول شده که به عنوان عزادارى براى امام حسین(علیه‌السلام) گوشت بدن را سوراخ کرده و قفل و سنگ کیلو به آن آویزان مى‏کنند، جایز است؟ 
ج: این گونه اعمال که موجب وهن مذهب مى‏شوند ، جایز نیست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: اگر انسان در زیارتگاه‌هاى ائمه(علیهم‏السلام) خود را به زمین بیندازد و همانند بعضى از مردم که صورت و سینه خود را بر زمین مى‏مالند تا از آن خون جارى شود و به همان حالت وارد حرم مى‏شوند، عمل کند چه حکمى دارد؟ 
ج: این اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزادارى سنّتى و محبت ائمه(علیهم‏السلام) محسوب نمى‏شوند از نظر شرعى اعتبارى ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنى قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: در روز عاشورا مراسمى مانند قمه زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار مى‏شود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنى عشرى در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مى‏شود، ضررهاى جسمى و روحى هم به این اشخاص وارد مى‏کند،نظر شریف حضرتعالى در این‌باره چیست؟ 
ج: هر کارى که براى انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفى نیست که بیشتر این امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بیت(علیهم‌السلام) مى‏شود و این از بزرگترین ضررها و خسارت هاست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: آیا بیرون آوردن لباس در مراسم عزاداری پریدن به بالا در مراسم سینه زنی اشکال دارد 
ج: عزاداری خامس آل عبا(علیه السلام) از افضل قربات است و چنین مجالسی باید مرکز نشر و گسترش معارف اهل بیت(علیهم السلام) باشد و از این گونه کارها پرهیز شود. 

س: آیا جائز است در مراسم عزاداری امام حسین(علیه السلام) به بدن جراحت وارد کرد. 
ج: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی است ولی لازم است از هر کاری که به بدن آسیب می رساند یا موجب وهن مذهب می گردد خودداری شود. 

س: حکم ضرب و جرح بدن در عزاداری اباعبدا... چیست؟ لطفا نظر خود را راجع به سینه زنی ، زنجیر زنی و قمه زنی به طور مجزا و شفاف بیان کنید. 
ج: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند. 

تقلید صدای حیوانات در عزاداری 
س: در برخی از جلسات مذهبی و عزاداری، برای اظهار نهایت تذلّل در برابر اهل بیت علیهم‌السلام، عدّه‌ای صدای حیوانات، مانند سگ از خود در می‌آورند. حکم شرعی آن را بیان فرمایید؟ 
ج: چون در انظار، موهن است، سزاوار است اظهار ارادت و ولایت خود را در صورت‌های جالب و تحسین ‌آمیز انجام دهند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

بر پا داشتن مراسم عزاداری 
س: وظیفه ما در برابر این مراسم مهم اسلامى یعنى مراسم عزادارى و عاشوراى حسینى چیست؟ 
ج: بدون شک این مراسم از مهم ترین شعائر اسلامى است که هر سال باید باشکوه تر و با عظمت تر از سال گذشته برگزار شود حتى در بعضى از شرایط براى حفظ آن از شر اجانب ممکن است جنبه وجوب کفائى یا عینى به خود بگیرد و انجام آن رمز بقاى اسلام و مذهب اهل بیت(علیهم السلام) است. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی) 

بهترین شیوه بر پا داشتن عزاداری و ادای نذر برای آن 
س: باتوجه به نزدیکی ایام شهادت سرور و سالار شهیدان حضرت امام‌حسین ع به نظر شما برای ادای احترام و دادن نذر مناسب چه چیزی مناسب‌تر است؟ لطفاً مرا راهنمایی فرمایید. 
ج: موارد مختلف است،‌ و برحسب شرایط محل و عرف مردم و نیازهای هیئات عزاداری متفاوت است و بهتر این است که واعظی را دعوت کنید تا مسائل شرعی و اخلاقی اسلامی و فلسفه قیام حضرت سیدالشهداء ع را بیان کند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

شیوه عزاداری در محرم 
س: مرسوم است که اکثر مردم در دهة اول محرم عزاداری مى نمایند آیا عزاداری ما به این شکل بهتر است یا باید از دهة دوم محرم به عزاداری بیشتر اهمیت داد لطفاً راهنمایی فرمایید. 
ج: بحمدالله مراسم عزاداری در طول دو ماه محرّم و صفر بلکه در طول سال تعطیل نمی‌شود و همینطور که مرسوم است باید از اوّل محرّم شروع شود و به رسم معهود در تاسوعا و عاشورا بر رونق و گسترش آن افزوده شود و مداومت بر آن در دهه دوم و سوم هم ادامه تعظیم شعائر است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

گریه با صدای بلند در عزاداری 
س: آیا گریه با صدای بلند در عزای ائمه اطهار علیهم السلام اشکال دارد یا خیر؟ 
ج : اشکال ندارد بلکه بسیار مطلوب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

بلند شدن صدای گریه زنان در عزاداری 
س: گاهی در عزای ائمه اطهار در بعضی حسینیه ها صدای گریه و شیون زنان به بیرون مى آید آیا این عمل اشکال دارد و زنها باید آهسته گریه کنند تا صدای گریه آنها به نامحرم نرسد یا اشکالی بر آن مترتب نیست؟ 
ج: اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

درست کردن تابوت برای عزاداری 
س: آیا درست نمودن تابوت در مجالس عزای ائمه اطهار پسندیده است زیرا در بعضی از عزاداری ها تابوت درست مى نمایند و در خیابان حرکت مى کنند این عمل اشکال دارد یا خیر لطفاً توضیح مرقوم فرمایید. (باتوجه به اینکه در زیارت رسول اکرم صلی الله علیه و آله بیان شده که شکل تابوتی درست نمایید و در مقابل خود قرار دهید. 
ج: اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

برهنه شدن در عزاداری ها 
س: مردانی هستند که هنگام عزاداری برای امام حسین از ناف به بالا لخت می شوند در حالی که در بالای مجلس زنان نیز حضور دارند، می خواستم بدانم حکم مسئله چیست؟و حتی اگر مجلس مردانه نیز باشد در ان صورت حکم چیست؟ 
ج: برهنه شدن در مراسم عزاداری مطلقاً اشکال دارد. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی) 

س: آیا سینه زنی در هیئت‌های مذهبی در حالی که عزاداران پیراهن برتن ندارند و در بالا تنه پوششی نداشته باشند، اشکال دارد یا نه؟ 
ج: بسم الله الرحمن الرحیم 
سلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته 
اگر ناظر نامحرمی نباشد اشکال ندارد بلکه اجر و ثواب هم دارد. (منبع: سایت آیت الله صافی گلپایگانی) 

س: آیا سینه‌زنی به صورتی که از کمر به بالا برهنه شوند، در عزاداری سیّدالشهدا‌علیه‌السلام جائز است؟ 
ج: اگر مستلزم نگاه نامحرم نباشد، اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

س: میخواستم نظر حضرت عالی را از نظر شرعی ونحوه حلال یا حرام بودن درباره لخت شدن افراد در هیئت های مذهبی که جهت سینه زنی انجام می گیرد را بدانم؟ 
ج: اشکال ندارد. (منبع: سایت آیت الله سیستانی) 

س: آیا در عزاداری و سینه زنی امام حسین در آوردن پیراهن و لخت شدن در مساجد جایز است ؟ 
ج: جایز است. (منبع: سایت آیت الله سیستانی) 

تعزیه و شبیه خوانی 
س: مراسم شبیه خوانى که در حال حاضر در خیلى جاها مرسوم است. چه حکمى‏ دارد؟ 
ج: تعزیه و شبیه خوانى اگر مشتمل بر دروغ و باطل نباشد، مفسده‏اى هم نداشته باشد و موجب وهن مذهب هم نشود، اشکالى ندارد، لکن بهتر است بجاى آن مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینى و مرثیه خوانى برپا شود. (منبع: سایت رهبری) 

س: نظرتان راجع به تعزیه‌خوانی چیست؟ 
ج: ‌تعزیه و شبیه‌خوانی، اگر مشتمل بر آلات لهو، از قبیل طبل و شیپور و صنج نباشد و اشعار دروغ و غنا نخوانند و مرد، لباس زنان را نپوشد و اجتماع مرد و زن در یکجا نباشد ، اشکال ندارد. ولی سزاوار است که به تعزیه خوانی تنها اکتفاء نکنند و مجالس روضه که در آنها علاوه بر ذکر مصائب حضرت خامس آل عبا علیه السلام ، معارف و عقاید اسلامی و تفسیر آیات و احادیث و احکام شرعیه بیان می شود نیز تشکیل دهند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

عزاداری نمایشی و تئاتری 
س: ‌اخیراً مطرح می‌شود که مجالس عزاداری خصوصاً عزای سیدالشهدا ‌علیه‌السلام از صورت سنّتی و روضه‌خوانی و استماع آن خارج بشود و به صورت نمایشی و تئاتری تبدیل ‌گردد، بلکه به ‌این مطلب اصرار می‌ورزند. نظر مبارکتان را بیان ‌فرمایید. 
ج: اقامه‌ عزای آن بزرگوار باید با ذکر مصائب از کتب صحیحه معتبره توسط ذاکرین و علمای محترم با حفظ شئون اهل بیت ‌علیهم‌السلام باشد و به صورت تئاتر درآوردن معمولاً خالی از لوازم فاسده و غیر شرعی نیست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی) 

استفاده از عَلَم 
س: در بعضى از مساجد در ایام عزادارى از عَلَم‏هاى متعددى استفاده مى‏شود که داراى تزئینات زیاد و گرانبهایى است و گاهى موجب سؤال متدینین از اصل فلسفه آنها مى‏گردد و در برنامه‏هاى تبلیغى خلل ایجاد مى‏کند و حتّى با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعى در این رابطه چیست؟ 
ج: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفى مسجد منافات داشته باشد و یا براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد کند، اشکال دارد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: اگر شخصى عَلَمى را براى عزادارى سیدالشهدا(علیه‏السلام) نذر کرده باشد، آیا جایز است مسئولین حسینیه از قبول آن خوددارى کنند؟ 
ج: این نذر، متولّى حسینیه و هیأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمى‏کند. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: استفاده از عَلَم در مراسم عزادارى سیدالشهدا(علیه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزادارى چه حکمى دارد؟ 
ج: فى‌نفسه اشکال ندارد ولى نباید این امور جزء دین شمرده شوند. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری) 

س: استفاده از علم در مراسم عزاداری امام حسین علیه السلام چه حکمی دارد؟ 
ج: در مراسم عزاداری سالار شهیدان حضرت أبی عبدالله الحسین علیه السلام استفاده از علم اشکال ندارد بلکه تعظیم شعائر محسوب می‌شود. (منبع: سایت آیت الله صافی گلپایگانی) 

س: استفاده از عَلَم چه حکمی دارد؟ 
ج: در مراسم عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی‌عبدالله‌الحسین‌ علیه‌السلام، استفاده از عَلَم که تعظیم شعائر محسوب می‌شود به شرط اینکه مشتمل بر مجسّمه ذی روح که حرام است نباشد، اشکال ندارد؛ بلکه مطلوب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)