شپش ها هم به مدرسه می روند !!!
این روزها فقط بچه مدرسه ای ها برای رفتن به مدرسه ذوق ندارند، شپش ها هم ذوق دارند چون نقشه یک شکم چرانی مفصل را در طول سال تحصیلی کشیده اند! اگر بگوییم شپش در مدارس کشورمان، آلودگی انگلی شایع شده است، باور می کنید یا به خیال تان می رسد می خواهیم بترسانیم تان؟ حالا قصد دارید این گزارش را پیش از فرستادن فرزندتان به مدرسه بخوانید یا می خواهید صبر کنید تا یکی از روزها که از مدرسه به خانه بر می گردد، لای موهایش آن حشرات سیاه و سرگردان را ببینید که مشغول تخم گذاشتن هستند و آنوقت پی چاره بگردید؟
شپش ها، بین میزبان های شان فرق نمی گذارند، آنها هم در مدارس اعیانی و هم در مدارس عادی یا فقیر پیدا می شوند چون جمعیت مدارس زیاد است و این انگل ها آسان تر از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند.
خونخوار مدرسه رو
شپش، انگلی خارجی و اجباری است خارجی یعنی به بخش های بیرونی بدن میزبان مانند پوست یا مو می چسبد و اجباری یعنی بدون میزبانش که احتمال دارد پرنده یا پستاندار باشد نمی تواند زندگی کند چون باید از خون او تغذیه کند. این انگل، خونخوار است و وقتی بالغ شود در طول ۲ ماه زندگی اش، روزی ۴ تا ۶ تخم می گذارد. شایع ترین نوع شپش در مدارس "شپش سر" است که صرفاً از انسان به انسان منتقل می شود. تخم های شپش را از نظر علمی "نیت" و در عرف عمومی "رشک" می نامند. این تخم ها از نظر رنگ و اندازه تا حدی شبیه شوره سر است.
تخم های شپش را با چشم غیرمسلح هم می توانید ببینید و برای تمیز دادن شان از شوره سر کافیست دقت کنید که آیا از سر می ریزند یا نه؛ چراکه شوره، پوست مرده سر است که در طول زمان از آن جدا می شود اما تخم شپش به ساقه مو می چسبد و نمی ریزد.
یکی از علائم شایع ابتلا به شپش، خارش شدید سر و ورم کردن غدد لنفاوی پس سر و پشت گوش است که همزمان با تولد شپش های بالغ رخ می دهد و بعد از آن، شپش ها آنقدر زیاد می شوند که دیگر تشخیص شان روی سر دشوار نیست. با این حال در برخی مواقع هم آلوده شدن به شپش سر، تا مدت ها علائمی همچون خارش ندارد. سم پاشی مدارس بی فایده است
دکتر حسین معصومی اصل، رئیس اداره بیماری های منتقله از آب و غذا و عفونت های بیمارستانی، شیوع شپش در مدارس کشور را تأیید می کند اما توضیح می دهد که این نوع شپش، حتی در مدارس کشورهای پیشرفته هم بویژه در مقطع دبستان دیده می شود.
بر اساس آمارهایی که این مسئول ارائه می دهد در کشور ما هم این آلودگی در میان دانش آموزان دبستانی و راهنمایی شایع تر است و دختران بیشتر از پسران به آن مبتلا می شوند به طوری که از هر ۱۰ نفر دانش آموز مبتلا به شپش سر در ایران ، ۹ نفر دختر و ۱ نفر پسر است.
او به مردم اطمینان می دهد که شپش سر، گرچه عوارضی دارد به جزو انگل های ناقل بیماری نیست اما "شپش تن" که بیشتر در درز لباس ها زندگی می کند، در مناطق با وضعیت بهداشتی بسیار بد دیده می شود و ناقل بیماری هایی مانند تیفوس و تب است.
مسئول کشوری مبارزه با شپش شرح می دهد که شپش سر از انسان به انسان منتقل می شود و به همین علت سم پاشی مدارس هنگام شیوع آن فایده ای ندارد و مهارش نمی کند و علاوه بر این شایعه ها درباره این که علت شیوعش در مدارس، نگهداری حیوانات اهلی در خانه است هم صحیح نیست چرا که شپش سر، فقط انسان را به عنوان میزبان می پسندد.
به گفته او، در صورت مشاهده شپش روی سر، به جای استفاده از روش های سنتی بهتر است بلافاصله فرد را به پزشک معالج ارجاع دهیم و دانش آموزان آلوده، ۲۴ ساعت پس از درمان، می توانند به مدرسه برگردند اما به هر حال مسئولان مدارس باید بدانند که حتی مشاهده یک مورد آلودگی به شپش سر در یک کلاس، زنگ خطری است که به آنها می فهماند باید همه دانش آموزان کلاس معاینه شوند. ناقل بیماری نیست اما خطر دارد
"شپش؟! در زمستان پارسال که در مدارس اپیدمی شد، گاهی تعداد بیمارانم با این آلودگی در روز به ۵ ۶ نفر هم می رسید." این را دکتر مهدی ایزدی متخصص پوست، مو و زیبایی می گوید. او حالا هم در مطبش که در منطقه ای اعیان نشین از پایتخت است بیمارانی با همین مشکل دارد و احتمال می دهد با شروع سال تحصیلی جدید شمارشان بیشتر شود.
ایزدی درباره علت ۹ برابر بودن جمعیت دختران دانش آموز آلوده به شپش سر، نسبت به پسران می گوید: علتش بلندی موی دختران و استفاده شان از وسایل شخصی یکدیگر مثل گلسر، شانه و مقنعه است.
ایزدی با تایید این نکته که شپش ناقل بیماری نیست، هشدار می دهد که به هر حال این انگل، مشکل ساز است چون برای تغذیه از خون پوست سر، بزاقش را روی آن می ریزد که باعث بروز آلرژی و خارش پوست فرد می شود و بچه ها آنقدر پوست را می خارانند که زخم هایی روی سر باز می کند و همین زخم ها، منشا عفونت و بیماری های پوستی دیگر می شود. شپش سس مایونز دوست ندارد اما شما شامپو بزنید!
روش درمانی که ایزدی برای مبارزه با شپش پیشنهاد می کند استفاده از شامپوهای "پرمترین" و "لیندان" است که ۱۰ دقیقه پس از شستشو، سر را از آلودگی پاک می کند اما همه مردم برای مبارزه با این انگل به راه های علمی متوسل نمی شوند مثلا این متخصص پوست دیده است که برخی والدین روی سر بچه های شان، سس مایونز یا وازلین مالیده اند تا انگل را بکشند !
برخی دیگر هم از روش هایی مثل تراشیدن سر دانش آموزان یا رنگ کردن موهای آنها استفاده کرده اند. ایزدی می گوید: هر ماده ای که روی سر مالیده شود و مانع تنفس شپش شود حشره را وادار به ترک کردن بدن می کند اما استفاده از شامپو، بهداشتی ترین راه است.
او به والدین دانش آموزان هشدار می دهد که اگر فرزندشان به شپش سر آلوده شد حتما باید بقیه اعضای خانواده هم برای معاینه به پزشک متخصص پوست مراجعه کنند چرا که احتمال آلوده شدن آنها هم به این انگل بالاست. سکوت آموزش و پرورش
گرچه معصومی اصل، مسئول کشوری مبارزه با شپش، اصرار دارد آلودگی به این نوع انگل مشکلی شایع در همه مدارس دنیاست اما نمی شود از این حقیقت هم چشم پوشید که در کشور ما، درباره راه های جلوگیری از انتقال شپش، اطلاع رسانی قوی از سوی مسئولان به مدیران مدارس، دانش آموزان و والدین شان نشده است. جام جم آنلاین برای بررسی علت بی توجهی وزارت آموزش و پرورش به اطلاع رسانی گسترده در این باره، بارها با دفتر سلامت این وزارتخانه تماس گرفت که متاسفانه با وجود همکاری روابط عمومی، مدیر کل دفتر سلامت، حاضر به پاسخگویی نشد. ردپای شپش از خانه تا مدرسه
خبر دیده شدن مواردی از شپش، آنهم در مدارس دخترانه شمالی پایتخت، حیرت و نگرانی خیلی از والدین را برانگیخت؛ چرا که تصور بسیاری بر این است که سطح بهداشت عمومی در مناطق شمالی شهر، بالاتر است و ابتلا به بیماری شپش سر در مدارس شمال شهر عجیب به نظر می رسد.
البته برخی شیوع این بیماری را به کمبود مربی بهداشت در مدارس مرتبط می دانند. اما چنین تصوراتی گرچه منکر ضرورت رعایت اصول بهداشتی از سوی اولیای خانه و مدرسه نمی شود، اما نباید به آن منجر شود که والدین در ابتلای شپش فرزندشان، خود یا مسئولان مدرسه را مقصر بدانند، چراکه به گفته دکتر سید مسعود داوودی، متخصص پوست و مو، شپش سر، به هیچ وجه به سطح بهداشت و رعایت نکردن نکات بهداشتی مرتبط نیست. به بیان دیگر ابتلا به بیماری شپش یا پدیکلوزیس سر از مدرسه صورت نمی گیرد، بلکه از خود دانش آموز به دیگر همکلاسی ها انتقال می یابد.
به بیان دیگر شرایط مساعد برای انتقال شپش و تکثیر و تخم ریزی آن در موهای کودک در سفر و استفاده از ملحفه و رو بالشتی آلوده به شپش، رفت و آمد به مکان های عمومی یا داشتن مهمانی که ناقل این بیماری است، فراهم می شود.
دکتر داوودی با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از شیوع بیماری در سطح گسترده باید به مسائل بهداشتی دانش آموزان در خانواده و مدرسه توجه کرد، می گوید: علت بروز بیماری شپش موی سر در میان دانش آموزان به رعایت نکردن بهداشت محیطی مدارس مربوط نیست؛ چرا که شپش بیش از چند ساعت روی زمین یا هر مکان دیگری، بجز ساقه موها نمی تواند زنده بماند؛ یعنی علت انتقال آن از یک دانش آموز به دانش آموز دیگری، تراکم دانش آموزان و قرارگیری وسایل شخصی، مقنعه یا ژاکت آنها روی چوب رختی های مشترک است. به بیان دیگر اگر شرایط به گونه ای بود که هر دانش آموز، وسایل شخصی خود را در کمد اختصاصی خودش می گذاشت، جلوی انتقال این بیماری تا حد زیادی گرفته می شد.
البته این متخصص پوست تاکید می کند: دو نوع شپش دیگر یعنی شپش بدن و ناحیه تناسلی وجود دارد که نوع اول در کارتن خواب ها و ولگردها دیده می شود و ابتلا به این دو نوع بیماری، بر خلاف شپش موی سر بشدت به رعایت نکردن اصول بهداشت فردی وابسته است. شپش در لابه لای موی دختران چه می کند؟
بی شک پر پشت و متراکم بودن ساقه موها در دخترها و خانم ها، استعداد آنها را برای ابتلا به شپش موی سر و این که تا مدت ها عفونت یا آلودگی بتواند در لابه لای موها باقی بماند، بیشتر می کند. به گفته دکتر داوودی، اولین نشانه آلودگی با شپش موی سر، خارش و سپس کم خوابی، تحریک پذیری و بی تمرکزی کودک به درس است. تخم های ریز شپش، به شکل ذرات ریز سفید رنگ که با نظمی مشخص روی ساقه موها قرار گرفته و جداکردن شان براحتی با دست ممکن نیست، قابل مشاهده است.
این متخصص پوست ادامه می دهد: نکته مهم اینجاست که شپش براحتی قابل درمان است و تنها نکته مهم برای درمان آن، تشخیص سریع است. پس نه والدین و نه مربیان نباید در صورت مشاهده این بیماری در دانش آموزی یکدیگر را سرزنش کنند، بلکه باید بسرعت اقدامات کنترلی و درمانی را برای پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران آغاز کنند.
مهمترین اقدام والدین در چنین مواردی استفاده از شامپوهای طبی، طبق دستور پزشک و جداکردن تخم حشره از روی ساقه موها با استفاده از شانه های دندانه ریز آغشته به محلول سرکه و آب، دست کم دو بار در روز و به مدت یک هفته است؛ گرچه اقدامات کنترلی باید تا سه هفته از سوی والدین ادامه یابد. مهم ترین اقدام کنترلی مسئولان مدارس کنترل موی سر دیگر دانش آموزان و اتخاذ تمهیداتی برای قرار دادن وسایل شخصی هر دانش آموز با کمترین امکان تماس با دانش آموزان دیگر است. پیشگیری چگونه ممکن است؟
گرچه شواهد علمی بر تاثیر شامپو زدن مکرر موها در کودکان برای پیشگیری از ابتلا به شپش موی سر وجود ندارد، اما متخصصان بر دو بار درهفته شامپو کردن موهای کودکان بویژه دختر بچه ها تاکید می کنند. به گفته دکتر داوودی با مشاهده موردی از ابتلا به شپش در مدرسه، والدین باید با دقت وضع فرزند خود را مورد بررسی قرار دهند.
حتی در صورت مشاهده هر گونه خارش، استفاده از شامپوهای طبی را شروع کنند. البته این اقدام بهتر است به عنوان پیشگیری از سوی همه اعضای خانواده صورت بگیرد.
متخصصان بر رعایت چند نکته مهم برای پیشگیری از بیماری شپش موی سر در دانش آموزان تاکید می کنند:
- موی سر کودک تان را هفته ای یکبار بررسی کنید.
- به فرزندتان یاد بدهید تا از اشیای دیگران مثل شانه، تل و مقنعه به هیچ وجه استفاده نکند.
- بهتر است دانش آموزان دختر در مدرسه، بویژه در فصل شیوع شپش، مقنعه خود را از سر خارج نکنند.
- پالتو یا بارانی دانش آموزان نیز باید ابتدا در نایلون قرار داده شود و سپس در کلاس آویزان شود تا با هم تماس نداشته باشد.
- همچنین در صورت آلوده شدن دانش آموز با شپش، لباس های وی و همچنین ملحفه و روبالشی را با آب جوش شسته و اتو و یا این که به مدت یک هفته در نایلون در بسته نگهداری کنید. فراموش نکنید که شپش موی سر، بیماری وحشتناکی نیست و با اقدام درست و بموقع درمان می شود. پس علتی برای نگرانی و افکار بسیار منفی درباره آن وجود ندارد.
با سپاس از سرکار خانم ها پونه شیرازی و مریم یوشی زاده
