خدمت به خلق درکلام معصومین (ع)
1. قال الامام الکاظم - علیه السّلام - : اِنَّ خَواتیمَ أعمالِکُم قَضاءُ حَوائجِ إخوانِکُم والإحسانِ إلیهِمْ ما قَدَرْتُم و الاّ لَمْ یُقْبَلْ مِنْکُم عَمَلٌ.
«بحار الانوار، ج 75، ص 379»
امام کاظم - علیه السّلام - فرمود: همانا مُهر قبول اعمال شما، برآوردن نیازهای برادرانتان و نیکی کردن به آنان در حد توانتان است و الا (اگر چنین نکنید)، هیچ عملی از شما پذیرفته نمی شود.
2. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : قال الله عزّوجل: ألخَلقُ عِیالی فَأَحبُّهُمْ إِلیَّ أَلْطَفُهمْ بِهمِ وَ أَشعاهُمْ فی حَوائِجِهِمْ.
«الکافی، ج 2، ص 199»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: خدای متعال می‌فرماید: مردم خانواده من هستند، پس محبوبترین آنان نزد من کسانی هستند که با مردم مهربان‌تر و در راه برآوردن نیازهای آنان کوشاتر باشند.
3. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ قَضی لِمُؤمنٍ حاجةً قَضی اللهُ لَهُ حوائجَ کثیرةً أَدْناهُنَّ الجنَّةُ.
«قرب الاسناد، ص 119»
رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: هر کس یک نیاز مؤمنی را روا سازد، خداوند حاجت های فراوان او را روا سازد که کمترین آن بهشت باشد.
4. قال الامام الکاظم - علیه السّلام - : اِنّ لِلّهِ عباداً فی الأرضِ یَسعَونَ فی حوائجِ النّاسِ هُمُ الآمِنونَ یَومَ القِیامَةِ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 319»
امام کاظم - علیه السّلام - فرمود: همانا خدا را در زمین بندگانی است که برای رفع نیازهای مردم می‌کوشند، اینان در روز قیامت (از عذاب)، در امان هستند.
5. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : مَنْ کانَ فی حاجَةِ أخیهِ الْمؤمِنِ المسلِمِ کانَ اللهُ فی حاجَتِهِ ما کانَ فی حاجَةِ أخیهِ.
«امالی شیخ طوسی، ص 97، ح 147»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: کسی که در فکر برآوردن نیاز برادر مؤمن مسلمان خود باشد تا زمانی که در فکر نیاز او هست، خداوند نیز در (فکر) نیاز وی باشد (نیازش را بر طرف می کند).
6. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : أَلماشی فی حاجَةِ أَخیهِ کَالسّاعی بَیْنَ الصّفا وَ المروَةِ.
«تحف العقول، ص 303»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: کسی که در راه برطرف ساختن نیاز برادر خود قدم بردارد، مانند کسی است که سعی میان صفا و مروه به جای آورد.
7. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ مَشی فی عَونِ أخیهِ و مَنْفَعَتِهِ فَلَهُ ثوابُ الْمجاهدینَ فی سَبیلِ الله.
«ثواب الاعمال، ص 340»
پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - فرمود: کسی که برای کمک به برادر خود و سود رساندن به او اقدام کند، پاداش مجاهدان در راه خدا به او داده خواهد شد.
8. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ قَضی لأخیهِ المؤمنِ حاجةً کانَ کمَن عَبَدَ اللهَ دَهرَهُ.
«امالی شیخ طوسی، ص 481، ح 1051»
رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: هر کس یک نیاز برادر مومن خود را برآورد، مانند کسی است که عمر خویش را به عبادت خدا سپری کرده باشد.
9. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : أیّها مُسلمٍ خَدَمَ قوماً مِنَ المسلمینَ إلاّ أعْطاهُ اللهُ مِثلَ عَددِهِم خُدّاماً فی الجَنَّةِ.
«الکافی، ج 2، ص 207»
رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: هر مسلمانی که گروهی از مسلمانان را خدمت کند، خداوند به تعداد آنان در بهشت به او خدمتکار دهد.
10. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : خِدمَةُ المُؤمِنِ لِأخیهِ المُؤمِنِ دَرَجَةٌ لا یُدرَکُ فَضلَها إلاّ بِمِثلِها.
«مستدرک الوسائل، ج 12، ص 429»
رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: خدمت کردن مؤمن به برادر مؤمن خود، مقامی است که فضیلت و ثواب آن جز با آن (خدمت کردنبه برادر مؤمن) به دست نیاید.
11. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : لَقَضاءُ حاجةِ إِمرئٍ مُؤمنٍ أفضلُ مِنْ حَجَّةٍ و حَجَّةٍ و حَجَّةٍ، حتّی عَدَّ عَشَرَ حِجَجٍ.
«امالی شیخ صدوق، ص 197»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: برآوردن نیاز مؤمن به یقین برتر از یک حج و یک حج و یک حج است، (امام - علیه السلام - تا ده حج شمردند).
12. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ سَعی فی حاجَةِ أَخیهِ المؤمنِ فکأنَّما عَبَدَ اللهَ تِسْعَةَ آلافِ سنَةٍ، صائماً نهارُهُ قائماً لَیلَهُ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 316»
رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: کسی که در راه برآوردن نیاز برادر مؤمن خود بکوشد، گویی نُه هزار سال با روزه گرفتن و شب زنده داری کردن، خدا را عبادت کرده باشد.
13. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : إخْدِم أخاکَ فَإنْ إستَخدَمَکَ فَلا و لا کَرامَةَ.
«الاختصاص، ص 243»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: برادر خود را خدمت کن، اما اگر تو را به خدمت کشید (سوء استفاده کرد)، خدمتش نکن و وقعی بدو مگذار.
14. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : ما مِنْ مُؤمنٍ یَخذُلُ أخاهُ و هُو یَقْدِرُ علی نُصرتِهِ إلاّ خَذَلَهُ اللهُ فی الدّنیا و الآخِرَةِ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 311»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: هرگاه مؤمنی بتواند برادر خود را یاری رساند اما کمکش نکند، خداوند در دنیا و آخرت او را تنها گذارد.
15. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ مَنَعَ طالِباً حاجَتَهُ و هو قادرٌ علی قَضائِها فَعَلیهِ مِثلُ خَطیئةِ عَشّارٍ.
«ثواب الاعمال، ص 365»
رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمود: کسی که بتواند حاجت نیازمندی را برآورد ولی دست رد بر سینة او زند، گناهش چون گناه باجگیر است.
16. قال الامام الباقر - علیه السّلام - : مَنْ بَخِلَ بِمَعُونَةِ أَخیهِ اْلمُسْلِمِ وَ القِیامِ لَه فی حاجتِهِ أبْتُلِیَ بمَعونهِ مَنْ یاثَمُ وَ لا یُؤُجَرُ.
«ثواب الاعمال، ص 291»
امام باقر - علیه السّلام - فرمود: کسی که از کمک به برادر مسلمان خود و برآوردن حاجت او دریغ کند، خداوند او را گرفتار کمک به کسی کند که به سبب آن گناه کند و مزدی هم نبرد.
17. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : مَنْ صارَ إلی أَخیهِ المؤّمنِ فی حاجَتِهِ اَوْ مُسَلِّماً فَحَجَبَهُ لَم یَزلْ فی لَعنةِ اللهِ إِلی اَنْ حَضَرَتْهُ الْوَفاةُ.
«الاختصاص، ص 31»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: کسی که برای طلب حاجت خود یا برای سلام و احوال‌پرسی نزد برادر مؤمن خود رود و او خود را از وی مخفی کند تا زنده است، پیوسته مشمول لعنت و نفرین خدا شود.
18. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : اَنَّ الرَّجُلَ لَیَسْأَلُنی الْحاجةَ فَأُبادِرُ بِقَضائِها مَخافَةَ اَنْ یَسْتَغْنِیَ عَنْها فَلا یَجِدَ لَها مَوقِعاً إِذا جاءَتْهُ.
«عیون الاخبار الرضا - علیه السّلام -، ج 2، ص 179»
امام صادق - علیه السّلام - فرمود: هرگاه مردی از من درخواست حاجتی کرد، در رفع حاجت و نیاز او شتاب می‌ورزم؛ زیرا بیم آن می‌رود که کار از کار بگذرد و اقدام من در کمک به او دیگر به کارش نیاید.
19. قال الامام الصادق - علیه السّلام - : إِنّی لَأسارٍِعُ إلی حاجَةِ عَدُوّی خَوفاً اَنْ اَرُدَّهُ فَیَسْتَغْنیَ عَنّی.
«بحار الانوار، ج 78، ص 207»
امام صادق - علیه السّلام – فرمود: من در برآوردن نیاز دشمن خود (نیز) شتاب می‌کنم؛ زیرا می‌ترسم دست رد به سینه او زنم و او از من بی‌نیاز شود.
20. قال الامام علی - علیه السّلام - : مَن إِحْتَجتَ إِلیهِ هنتَ عَلیهِ.
«غررالحکم، ح 8610»
امام علی - علیه السّلام - فرمود: به هر که نیاز پیدا کنی، نزدش خوار می‌شوی.
21. قال الامام الباقر - علیه السّلام - : إِنَّما مَثَلُ الْحاجَةِ إِلی مَنْ أَصابَ مالَهُ حَدیثاً کَمَثَلِ الدَّرْهَمِ فی فَمِ الْأَفْعی أَنْتَ إلیهِ مُعْوجٌ وَ أَنت مِنها علی خطرٍ.
«تحف العقول، ص 294»
امام باقر - علیه السّلام - فرمود: حکایت کسی که نیازمند نوکیسه باشد، حکایت درهمی است که در دهان افعی است که هم به آن نیازداری و هم از افعی در خطری.
22. قال الامام الصادق - علیه السلام - : مَا امَنَ بِاللهِ وَ لاَ بِمُحَمَّدٍ وَلاَ بِعَلِّی مَن اِذا اَتاهُ اَخُوهُ المُؤمِنُ فی حاجَةٍ لَم یضحَک فِی وَجهِهِ فَاِن کَانَت حَاجَتُهُ عِندَهُ سارَعَ اِلی قَضائِها ... .
«بحار الأنوار، ج 75، ص 176»
امام صادق - علیه السلام - فرمود: به خدا و محمد و علی ایمان نیاورده است کسی که در هنگام نیاز برادر مؤمنش با خوشرویی با او برخورد نکند؛ پس اگر توان دارد احتیاج او را شخصاً برطرف نماید و اگر قادر نیست با کمک دیگری مشکل او را حل کند؛ اگر نسبت به تقاضای برادر مؤمنی بی تفاوت باشد و به درخواست او عمل نکند پس بین ما و او ولایتی نخواهد بود.
23. قال الامام علی - علیه السلام - : وَ مِنْهَا إصدَارُ حاجاتِ النَّاسِ یومَ وُروُدِهَا عَلَیکَ بِمَا تَحرَجُ بِهِ صُدُورُ اَعوَانِکَ.
«نهج البلاغه، نامه 53»
امام علی - علیه السلام - (به مالک اشتر) فرمود: از جمله خدمت رسانی تو این است که نیازهای مردم را هنگامی که به تو مراجعه می کنند، بر آورده سازی, آن خدماتی را که معاونان تو از انجام آن کارها ناتوانند.
24. قال الامام علی - علیه السلام - : لاَ یستَقِیمُ قَضاءُ الحَوَائِجِ اِلاّ بِثَلاثٍ: بِاِستِصغارِها لِتَعظُمَ، وَ بِاِستِکتامِهَا لِتَظهَرَ، وَ بِتَعجیلِهَا لِتَهنُؤَ.
«نهج البلاغه، حکمت 101»
امام علی - علیه السلام - فرمود: برطرف کردن نیازهای مردم پایدار نیست مگر به سه چیز: 1- کوچک شمردن خدمت تا خدا آن را بزرگ نماید؛ 2- پنهان داشتن آن تا خدا آن را آشکار کند؛ 3- شتاب در برآوردن نیاز حاجتمند تا مسرت بخش باشد.
25. قال الامام الصادق - علیه السلام - : وَ یحَکَ اَلَم تَسمَع فُلاَناً وَ نَحنُ بِقُربِ الجُحفَةِ وَ هُوَ یقُولُ لَکَ: اِحمِلنی عَلی قَدرِ میلٍ، فَقَد وَ اللهِ عَییتُ، وَ اللهِ مَا رَفَعتَ بِهِ رَأساً ... .
«وسائل الشیعه، ج 8، ص 592»
(امام صادق - علیه السلام - به مردی گفت: چرا ما را تحقیر می کنی؟ آن مردگفت: پناه می برم به خدا از این که شما و یا امری از امور شما را سبک بشمارم)، پس حضرت به او فرمود: وای بر تو، آیا ندای آن شخصی را که نزدیک جحفه از تو کمک خواست که او را به اندازة یک میل (برابر 2 کیلومتر) بر مرکبت سوار نمایی و او به خدا سوگند یاد کرد که خسته و وامانده شده است؛ نشنیدی؟ به خدا سوگند! تو حتی سرت را بلند نکردی و او را تحقیر کردی، هر کس مؤمنی را خوار کند ما را تحقیر کرده و حرمت الهی را شکسته است.
26. جاء رجل من الانصار یرید أن یسأله حاجة فقال الامام الحسین - علیه السلام - : یا أخَا الاَنصار صُن وَجهَکَ عَن بَذلَةِ المَسأَلَة وَ ارفَع حَاجَتَکَ فِی رُقعَةٍ، فَإِنّی آتٍ فیها ما سارَّکَ اِن شَاءَ اللهُ.
«بحار الأنوار، ج 78، ص 118»
مردی از انصار محضر امام حسین - علیه السلام - شرفیاب شد و تصمیم داشت که حاجتش را با امام - علیه السلام - مطرح کند. حضرت به او فرمود: ای برادر انصاری! آبروی خود را حفظ کن و درخواست خود را شفاهی و رو در رو مطرح نکن، بلکه حاجتت را در نامه ای بنویس و بیاور تا من آنچه در نامه نوشته ای و سبب خوشحالی تو می شود به خواست خدا بر آورده سازم.
27. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : أَبلِغُونی حَاجَةَ مَن لاَ یستَطیعُ اِبلاَغَ حَاجَتهِ، فَاِنَّهُ مَن اَبلَغَ سُلطاناً حَاجَةَ مَن لاَ یستَطیعُ إِبلاَغَها، ثَبَّتَ اللهُ قَدَمَیهِ عَلَی الصِّرَاطِ یومَ القِیامَةِ.
«بحار الأنوار، ج 3، ص 384»
پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - فرمود: در خواست نیازمندی را که خودش نمی تواند آن را ابلاغ کند به من برسانید. و هر که تقاضای درمانده ای را به مسئولی برساند در حالی که نیازمند، خودش از رساندن نامه اش ناتوان است؛ خداوند او را در روز قیامت بر صراط ثابت قدم نماید.
28. قال الامام الحسین - علیه السلام - : اِنَّ حَوائِجَ النَّاسِ اِلَیکُم مِن نِعَمِ اللهِ عَلَیکُم، فَلا تَمِلُّوا النِّعَم.
«بحار الأنوار، ج 74، ص 318»
امام حسین - علیه السلام - فرمود: درخواست های مردم از شما، از نعمت های الهی است برای شما، از این نعمت ها ملول و خسته نشوید.
29. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : اِخوانُکُم جَعَلَهُمُ اللهُ تَحتَ اَیدِیکُم، فَمَن کانَ اَخُوُه تَحتَ یدِهِ فَلیطُعِمهُ مِمّا یأکُلُ وَ لیکسِهِ مِمّا یلبَسُ وَلاَ یکَلِّفهُ مِمَّا یغلِبُهُ فَاِن کَلَّفَهُ ما یغلِبُهُ فَلیعِنهُ.
«بحار الأنوار، ج 74، ص 141»
پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - فرمود: خداوند بعضی از برادرانتان را زیر دست شما قرار داده است، پس هر که برادرش زیر دست اوست، باید از آن چه می خورد به او نیز بخوراند، و از آن چه می پوشد به او هم بپوشاند و کاری را که در توان او نیست به او واگذار نکند و اگر کار دشواری را به او سپرد، به کمک او بشتابد.
30. قال الامام الصادق - علیه السلام - : مَن مَشی فی حاجَةِ اَخیهِ المُؤمِنِ کَتَبَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ عَشرَ حَسَناتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشرَ دَرَجاتٍ وَ حَطَّ عَنهُ عَشرَ سَیئاتٍ وَ اَعطاهُ عَشرَ شَفاعاتٍ.
«بحار الأنوار، ج 74، ص 312»
امام صادق - علیه السلام - فرمود: کسی که برای برطرف کردن نیاز برادر مؤمن خود گام بردارد؛ خدای سبحان برای او ده حسنه می نویسد و مقام او را ده درجه بالا می برد و از ده گناه او می گذرد و شفاعت ده نفر را از او می پذیرد.
31. قال الامام علی - علیه السلام - : یا جابِرُ! مَن کَثُرَت نِعَمُ اللهِ عَلَیهِ کَثُرَت حَوائِجُ النّاسِ اِلَیهِ فَمَن قامَ للهِ فیهَا بِمَا یجِبُ عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ البَقاءِ وَ مَن لَم یقُم فیها بِمَا یجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَوالِ وَ الفَناءِ.
«نهج البلاغه، حکمت 373»
امام علی - علیه السلام - (به جابر بن عبد الله انصاری) فرمود: ای جابر! هر که از نعمت های خداوندی بیشتر بهره یابد، مردم نیازمند هم بیشتر به او رجوع می کنند، در پاسخ به نیازهای مردم هر که برای خدا برخیزد و بنابر توانایی هایی که دارد انجام وظیفه کند، تداوم نعمت های خداوندی را فراهم ساخته است و اگر انجام وظیفه نکند، نعمت ها را به زوال و نیستی می سپرد.
32. قال الامام الصادق - علیه السلام - : مِن اَحَبَّ الاَعمالِ اِلی اللهِ عَزَّوَجَلَّ اِذخالُ السُّرُوِر عَلَی المُؤمِنِ؛ اِشباعُ جُوعَتِهِ أَو تَنفِیسِ کُربَتِهِ؛ اَو قَضاءِ دَینِهِ.
«الکافی، ج 2، ص 192»
امام صادق - علیه السلام - فرمود: از با ارزش ترین کارها نزد خداوند متعال، شاد کردن مؤمنین است؛ مثل سیر نمودن آن ها، یا نجات دادن آنان از سختی ها و گرفتاری ها، یا ادای بدهی آنها.
33. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَن اَصبَحَ لاَیهتَمُّ بِاُمُورِ المُسلِمینَ فَلَیسَ مِنهُم و مَن سَمِعَ رَجُلاً ینادِی یالَلمُسلِمینَ! فَلَم یجِبهُ فَلَیسَ بَمُسلِمٍ.
«الکافی، ج 2، ص 164»
پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - فرمود: کسی که شب را به روز آورد و به امور مسلمانان رسیدگی نکند، پس از مسلمانان نیست و نیز هر که بشنود مردی از مسلمین فریاد رسی می خواهد و به او پاسخ ندهد، از مسلمین نیست.
34. قال الامام الصادق - علیه السلام - : یحِقُّ عَلَی المُسلِمَینَ اَلاِجتِهاد فِی التَواصُلِ وَ التَعاوُنِ وَ التَعاطُفِ وَ المُواسَاةِ لِاَهلِ الحاجَةِ وَ تَعاطُف بَعضُهُم عَلی بَعضٍ.
«الکافی، ج 2، ص 175»
امام صادق - علیه السلام - فرمود: مسلمانان موظفند در راه رسیدگی و کمک به نیازمندان کوشا و نسبت به یکدیگر عطوف و مهربان باشند و از پرداخت کمک های مالی به همدیگر مضایقه نکنند و به هنگام گرفتاری، یار و یاور هم باشند.
35. قال الامام علی - علیه السلام - : اِنَّ للهِ عِبَاداً یختَصُّهُمُ اللهِ بِالنَّعَمِ لِمَنافِعِ العِبادِ فَیقِرَّهَا فِی أَیدِیهِم مَا بَذَلُوهَا فَإِذَا مَنَعُوها نَزَعَهَا مِنهُم ثُمَّ حَوَّلَهَا إِلی غَیرِهِم.
«نهج البلاغه، حکمت 417»
امام علی - علیه السلام - فرمود: خداوند را بندگانی است که به آنان نعمت های ویژه داده است برای نفع رساندن به دیگر بندگانش؛ پس امکاناتی در دسترس آنها قرار داده است که بذل و بخشش کنند. هرگاه از بذل آن نعمت ها دریغ ورزند و چیزی به کسی ندهند، آن نعمت ها را از آنان باز می ستاند و به دیگران می دهد.
36. قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَن سَعی فی حاجَةِ اَخیهِ المُسلِمِ طَلَبَ وَجهِ اللهِ کَتَبَ اللهُ عَزَّوَجَّلَ لَهُ أَلفَ أَلفَ حَسَنَةً.
«الکافی، ج 2، ص 197»
پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - : هر کس که در بر طرف کردن نیاز مسلمانی به خاطر خدا کوشش کند، خداوند بزرگ برای او هزار هزار حسنه می نویسد.
37. قال الامام الصادق - علیه السلام - : قَضَآءُ حَاجَةِ المُؤمِنِ اَفضَلُ مِن اَلفِ حَجَّةٍ مُتََقَبَّلَةٍ بِمَنَاسِکِهَا وَ عِتقِ رَقَبَةٍ لِوَجهِ اللهِ وَ حملانِ أَلفِ فَرَسٍ فِی سَبیلِ اللهِ بِسَرجِهَا وَ لُجُمِهَا.
«بحار الأنوار، ج 74، ص 285»
امام صادق - علیه السلام - فرمود: فضیلت پاداش بر طرف کردن نیاز مؤمن, از هزار حجّی که تمام اعمال آن قبول شده باشد و آزاد کردن یک بنده در راه خدا و صرف بار هزار اسب در راه خدا با زین و لجامش, بیشتر است.
