چرایی و چگونگی آغاز جنگ تحمیلی
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و از هنگام برپایی جمهوری اسلامی در ایران آن هم در یکی از نقاط حساس و استراتژیک جهانی - که البته ناشی از تأییدات غیبی الهی و رهبری حکیمانه امام راحل (ره) بود،- امید حیات  و نجات بخشی  که طلوع مجدد خورشید اسلام  با  - که پس از قرن‎ها دنباله‎روی و پیروی از ابرقدرت‎ها -  در دل‎ها دمید و منشاء تحولاتی اساسی در جهان بشریت و مناسبات بین‎المللی به خصوص در سطح منطقه گردید.
 قدرتهای جهانی خواستار استیلاء و هژمونی بر جهان با استضعاف کشورهای جهان سوم و جهان اسلام به دنبال تسلط و چنگ اندازی هر چه بیشتر بر منابع این کشورها بودند تا با غارت منابع و نعمت‎هایش آنها را از فرط گرسنگی از پای در آورد.
 اما پیروزی انقلاب اسلامی خواب استکبار را برآشفته و ملل در بند را بیدار ساخت و به تفکر واداشت و از سویی نیز تداوم انقلاب اسلامی و تحقق پیروزی‎هایش و صدور فرهنگ انقلاب اسلامی ، روزنه‎های امید را در دل محرومین جهان روشن می ساخت  و به طور کلی  ملت‎های به بند کشیده و استثمار شده تجربه‎ای نوین را فرا روی خود یافت و آن را با اهداف و تجربه‎های حاکمیّت استکبار متفاوت می‎یافت لذا تشعشع انقلاب اسلامی حس برافروختگی را در ملل جهان ایجاد می‎کرد و در نتیجه استکبار جهانی و قدرت‎های بزرگ و کوچک جهانی را واداشت تا هر روز به شیوه‎ای نوین برای مقابله، مهار، براندازی و نابودی انقلاب اسلامی تلاش خود را به کار گیرند. تا این خطر کلی برای قدرت‎های جهانی را از سر راه نظم نوین جهانی بردارند.
به همین دلیل تمام تسلیحات و تجهیزات و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری خود را به کار گرفت و در گام اول با ایجاد گروهک‎های خلق الساعه وابسته و با تجهیز و تسلیح آنها بر ایجاد ناامنی، بلوا، آشوب، شورش و جنگ‎های داخلی آنها را ضمن آموزش، تحریک، تهییج و به کار گرفته و در همین راستا تحریک رژیم‎های وابسته منطقه تلاش کلان دیگری برای مقابله با انقلاب اسلامی نمود . 
لذا اگر کمک و پشتیبانی‎ها، حمایت‎ها و برنامه‎ریزی‎های کشورهای استکباری نبود جنگ تهاجمی و تجاوزکارانه رژیم بعثی حاکم بر بغداد هیچ گاه به وقوع نمی‎پیوست.
استکبار جهانی ضمن دستور به هم پیمانان خود،‌از آنان خواستند تا از کمک‎های مادی و معنوی به رژیم بغداد دریغ نورزند، کمک‎هایی که در طول هشت سال جنگ تحمیلی از سوی قدرت‎های جهانی، کشورهای همسایه و عربی هرگز قطع نگردید!! 
استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا با ارزیابی از اوضاع و شرایط و ویژگی‎ها و بخصوص توانمندی‎های کشورهای همجوار ایران،‌بنابه دلایل ذیل کشور عراق به عنوان آغازگر جنگ علیه انقلاب اسلامی انتخاب گردید: 
1. وجود یک فرد مقتدر و دیکتاتور، فرصت طلب و قدرت طلب در رأس حاکمیت. 
2. برخورداری کشور عراق از ارتشی قوی و آماده و مجهز. 
3. تسلط کامل رژیم و حزب بعث بر ساختار ارتش عراق. 
4. برخورداری کشور عراق از اقتصاد نسبتاً منسجم و تحت کنترل کامل دولت. 
5. جمعیت مناسب و ساختار ویژه و بافت جمعیتی در عراق. 
6. وجود احساسات کور ناسیونالیستی و قوی بودن عامل عربیت. 
7. دشمنی‎های تاریخی دو کشور ایران و عراق به عنوان عامل مشوق به آغاز جنگ. 
8. کیس شخصیتی صدام و رؤیای تشکیل عراق بزرگ با الحاق سرزمین‎های جنوبی ایران. 
اهداف رژیم بعثی عراق از اغاز جنگ تحمیلی 
در بررسی اهداف متصور رژیم بعثی عراق از اتخاذ کنش تهاجمی علیه انقلاب اسلامی از سوی رهبری حزب بعث و فرماندهی شورای انقلاب بعثی پیش فرض‎هایی را از آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران تبیین نموده بودند که می‎توان به موارد ذیل به عنوان اهداف عراق از حمله نظامی به ایران اشاره کرد: 
1. ایجاد یک کشور بزرگ عربی در منطقه و به دست گرفتن رهبری جهان عرب. 
2. ایفای نقش ژاندارم غرب در منطقه به دنبال سقوط رژیم ستم شاهی در ایران. 
3. ممانعت از نفوذ انقلاب اسلامی به داخل عراق با توجه به کثرت جمعیت شیعیان در این کشور را خطری برای ارکان حکومت بعثی عراق محسوب می‎شد. 
4. تجزیه استان خوزستان از کشور ایران و ایجاد کشور عربستان آزاد. 
5. تصرف تمام سواحل اروند رود و محسوب نمودن آن به صورت یک رودخانه داخلی عراق. 
6. تسخیر جزایر سه گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک. 
7. در نهایت شکست انقلاب اسلامی. 

چنان که اشاره گردید استکبار جهانی علی رغم تصور تئوریسین‎های اطلاعاتی و امنیتی خویش شاهد انفجار نور در ظلمتکده پر از ستم زیر سلطه خویش بود و ظهور و گسترش این پدیده آخر قرن بیستم را تهدیدی جدی علیه نظم استکباری موجود می‎دید پس تلاش‎های گسترده‎ای را جهت انهدام آن آغاز نمود و اهداف ذیل را در مقاصد شوم خود علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی دنبال می‎کرد. 

اهداف آمریکا در تحمیل جنگ توسط عراق علیه ایران 
1. انهدام و نابودی انقلاب اسلامی. 
2. محدود کردن انقلاب اسلامی در داخل قلمرو سرزمینی و مرزهای ایران. 
3. بهره از جنگ تحمیلی به عنوان اهرم فشاری در جهت حل مسئله گروگان‎های لانه جاسوسی. 
4. تضعیف و در نهایت نابودی توان و نیروهای نظامی دو کشور ایران و عراق. 
5. مصون نگه داشتن حکام مرتجع منطقه و رژیم‎های وابسته از گزند جنبش‎های رهایی بخش که از انقلاب اسلامی الهام می‎گیرند. 
6. عملیات روانی و انحراف افکار عمومی از مسئله اعراب و اسراییل تا رژیم اشغالگر قدس به مقاصد شوم خود جامه عمل بپوشاند. 
7. بهره گیری از احساسات ناسیونالیستی طرح احساسات قومی و مذهبی و عرب و عجم و تحریک ملل اسلامی عرب علیه انقلاب اسلامی. 

ناگفته نماند که پیروزی انقلاب اسلامی ایران ضمن خدشه‎دار نمودن حیثیت و اعتبار آمریکا و آشکار ساختن قدرت پوشالی، منافع آمریکا در اقصی نقاط جهان و بخصوص حاشیه خلیج فارس را مورد تهدید قرار داد و با قطع شیرهای نفتی، ایران به سوی غرب به ویژه آمریکا و بی‎کاری بیش از صدهزار نفر از اتباع آمریکایی در ایران و از دست دادن بهترین بازار مصرف اجناس آمریکایی در ایران اقتصاد سرمایه‎داری آمریکا را با معضلاتی مواجه ساخت. 

زمینه‎سازی‎های قبلی 
رژیم بعثی عراق به رهبری صدام متعاقب پیروزی انقلاب اسلامی و از هم پاشیدن نظام و سیستم ستم شاهی و به وجود آمدن اوضاع و احوال طبیعی ناشی از شرایط انقلاب در ایران، صدام حسین که به تازگی حسن البکر جناح متمایل به شرق حزب بعث را از قدرت خلع و با توافق با غرب که صدام رهبری جناح متمایل به غرب را بر عهده داشت یک کودتای بدون خونریزی را به راه انداخته بود در اوایل سال 1358 حاکمیت حزب بعث متمایل به غرب قوت گرفت و بلافاصله به تقویت و تجهیز سازمان ارتش عراق پرداخت. تا زمینه ‎آغاز جنگ علیه همسایه همجوار خویش کشور ایران را فراهم نماید تا به مقاصد شوم استکبار جهانی جامه عمل پوشاند. 
لذا رژیم بعث به انحای گوناگون خصومت خود را با نظام مقدس جمهوری اسلامی آشکار کرده بود که از جمله فعالیت‎ها و تلاش‎های رژیم بعث که زمینه ساز اغاز جنگ تحمیلی بود به شرح ذیل می‎باشد: 
1. اولین جرقه این حرکات در 8 اسفند 1357 یعنی تنها شانزده روز پس از پیروزی انقلاب شعله‎ور شد که در آن تاریخ منطقه مرزی «سیرین» در کردستان مورد حمله هلیکوپترهای عراقی قرار گرفت و در جریان این حمله 15 نفر شهید شدند. 
2. آغاز جنگ تبلیغاتی و عملیات روانی شامل تحریک قومیت‎ها و تبلیغات مسموم در داخل ایران. 
3. اعزام ستون پنجم به شهرهای مختلف استان نفت خیز خوزستان. 
4. اهدای بیش از ده هزار قبضه کلاشینکف به شیوخ منطقه دشت آزادگان. 
5. توزیع اسلحه بین ضد انقلابیون و کمک مالی به آنها. 
6. بمب گذاری در مناطق مسکونی و اماکن عمومی در خرمشهر، آبادان و اهواز. 
7. انفجار خطوط راه آهن، قطارهای مسافربری. 
8. انفجار و خرابکاری در تأسیسات نفتی و خطوط لوله‎های نفت. 
9. آموزش عناصر خود فروخته در داخل عراق به منظور خرابکاری در ایران بخصوص منطقه خوزستان. 
10. اخراج و مصادره اموال ایرانیانی که تابعیت عراق را پذیرفته بودند که از سال 1358 تا 1359 حداقل 40 هزار نفر به اتهام ایرانی بودن به طرز وحشیانه و رقت انگیزی به سوی مرزهای جمهوری اسلامی ایران روانه ساختند. به طوری که عدّه‎ای از آنان در بین راه تلف گردیدند. جالب توجه اینکه رژیم بعثی عراق مردان جوان این خانواده‎ها را که عمدتاً‌ ایرانی شیعه بودند را به اجبار و با تهدید به اعدام و غیره، با توسل به زور وادار به اعزام به جبهه‎های جنگ نمود و پیران و اطفال آنها را اخراج کرده و کلیه اموال و دارایی‎های آنان را ضبط و مصادره نمود. 
11. در فروردین ماه 1359 دولت عراق خواهان خروج ایران از جزایر سه گانه خلیج فارس شد و در پی این مسئله ارتش ایران برای مقابله با نیروهای عراقی به حالت آماده باش درآمد. در تاریخ 21/1/59 روزنامه فاینشنال تایمز لندن نوشت: عراق می‎خواهد سه جزیره تنب کوچک و بزرگ و ابوموسی را گرفته و راه خلیج فارس را ببندد. 
12. در سوم اردیبهشت ماه یکی از فجیع ترین جنایات دولت عراق صورت گرفت و آن شهادت حضرت آیت الله سید محمد باقر صدر و خواهر مظلومه‎اش بنت الهدی صدر بود. شهادت ایشان در واقع نوعی موضع‎گیری رژیم بعثی در قبال انقلاب اسلامی ایران بود.

13. انجام یک سری عملیات‎های ابتدایی در مرزهای هوایی، زمینی و دریایی که رژیم عراق در خرداد 59 تجاوزات هوایی خود را به نقاط مرزی ایران گسترش داد و نیروی زمینی عراق وارد میدان شد که در همین زمان 250 تانک عراقی جنگ فرسایشی خود را علیه ایران آغاز کردند و سراسر نوار مرزی ایران توسط نیروهای بعثی مین‎گذاری شد. البته در اعتراض به این اقدامات از سوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی 105 یادداشت اعتراض در بغداد تسلیم مقامات عراقی شد. یعنی به طور تخمینی از اوایل پیروزی انقلاب اسلامی تا شروع جنگ تحمیلی حداقل روزانه یک مورد تجاوز انجام شده است. 
14. ایجاد پایگاه‎های نظامی توسط ضد انقلاب و سلطنت طلبان در داخل خاک عراق به طوری که در 29 خرداد 58 شبکه ان. بی. سی، آمریکا اعلام کرد شاهپور بختیار و دو ژنرال سابق ارتش ایران برای برپا ساختن پایگاه‎های نظامی در عراق با دولت آن کشور به توافق رسیدند. 
سرانجام در بیست و هفتم شهریور ماه تنها پنج روز پیش از تهاجم نظامی صدام در نشست فوق العاده مجلس ملی عراق که بنابه درخواست شورای فرماندهی عراق تشکیل شده بود طی سخنانی اظهار داشت: ما موافقت نامه‎های مورخ ششم مارس 1975 الجزایر را قبول نداریم و وضعیت حقوقی شط العرب به وضع سابق آن باید بازگردد. لذا صدام با این بهانه قرارداد 1975 الجزایر را لغو و جنگ رسمی و تمام عیار خود را علیه انقلاب اسلامی ایران اعلام داشت و پس از 636 مورد تهاجم به وسیله آتش توپخانه، هواپیما، کشتی‎های جنگی علیه اراضی، پاسگاه‎ها، روستاها و شهرهای مرزی و کشتی‎های تجاری در روز سی و یکم شهریور 1359 تجاوز گسترده نظامی رژیم بعثی عفلقی عراق علیه ایران آغاز شد و واحدهای زمینی ارتش عراق در جبهه‎ای به طول صدها کیلومتر و عمقی بین ده تا شصت حتی نود کیلومتر در داخل خاک ایران پیشروی می‎کند و شهرهای قصر شیرین، خسروی، نفت شهر، سومار، مهران، دهلران، موسیان، فکه، بستان و خرمشهر و روستاهای بین آنها را به اشغال خود در می‎آورد. یعنی پنج استان کشور ما به اشغال دشمن در می‎آید و زنان و مردان و کودکان بی‎دفاع ما را ناجوانمردانه قتل عام و شهرهای تهران، اصفهان، کرمانشاه، تبریز، همدان،بوشهر،‌شیراز، دزفول و آبادان، اهواز و فرودگاه‎ها و تأسیسات غیر نظامی مورد تهاجم و بمباران هوایی قرار می‎گیرد و شهرهای هویزه، قصر شیرین، موسیان و سومار و خرمشهر را با خاک یکسان می‎کند و 356 روستای عرب نشین در خوزستان را از روی زمین محو می‎کند. 
جالب اینکه تا قبل از آزاد شدن خرمشهر، صدام خود را سردار قادسیه نامیده و ایران اسلامی را مجوس نژادپرست معرفی می‎کرد و صراحتاً‌ اعلام کرده بود که این جنگ به خاطر سرنگونی رژیم جمهوری اسلامی ایران است. 
بالاخره صدام با چنین پیش فرض‎هایی با دوازده لشکر کاملاً مجهز و آماده و سه هزار تانک و ده‎ها هواپیمای بمب افکن بدون توجه به توسل به شیوه‎های ابتدایی دیپلماسی یعنی حل مسالمت‎آمیز اختلافات از جمله مذاکرات دو جانبه، مساعی کشور ثالث، داوری بین المللی،‌شیوه تهاجم نظامی را برگزید و شخصاً لباس نظامی به تن کرد و نخستین گلوله توپ را علیه ساکنان قصر شیرین شلیک کرد و سپس در اتاق جنگ در اولین مصاحبه‎اش اعلام کرد که بقیه سؤالات را در تهران پاسخ می‎دهد و منتظر تشکل وابسته به خود در استان نفت خیز خوزستان است ولی در میدان عمل و عرصه جنگ کاملاً نابرابر حادثه‎ای دیگر رخ داد آن پایداری و مقاومت دلاور مردان ایرانی در برابر یک جانی بود که در جنگ از وحشیانه‎ترین شیوه‎های ضد انسانی استفاده می‎کرد ولی رزمندگان اسلام تا پایان جنگ هم به اصول انسانی و آرمانی خود وفادار ماندند و هم مردانه جنگیدند. 
البته لازم به توضیح است که تصورات صدام در مورد اوضاع داخلی ایران متأثر از اوضاع بعد از انقلاب و شرایط وخیم کشور در زمینه فروپاشی سیستم سیاسی و اقتصادی، نظامی و اطلاعاتی کشور بود که در آن مقطع زمانی حداقل به دو دلیل عمده نشانگر عدم آمادگی رزمی ایران برای ورود به یک جنگ می‎باشد که عبارتند از: 
1. حاکمیت ملی‎گراها؛ لیبرال مسلک‎ها در رأس قوه اجرایی کشور که موجب بروز مشکلاتی چون فرماندهی کل قوا از سوی بنی صدر با ایجاد کارشکنی برای نیروهای دلسوز و خلع ارتشیان متعهد و ایجاد تفرقه در بین نیروهای مسلح به اشکال تراشی و ایجاد موانع در راه دفاع مقدس می‎پرداخت. 
2. عدم انسجام و سازماندهی نیروهای نظامی و آمادگی لازم برای ورود به جنگ. 
در مقطع زمانی شروع جنگ تحمیلی، سپاه پاسداران که حدود یک سال و نیم از تشکیل آن گذشته بود با درگیری در مناطق آشوبزده کشور و مأموریت در حوادث و بحران‎هایی چون جریان گنبد و غائله کردستان، هنوز فرصت کادرسازی و تقویت تشکیلات خود را نیافته و بسیج نیز فاقد سازماندهی، تشکل و آموزش نظامی لازم بود. 
ارتش نیز به دلیل مسایل ناشی از پیروزی انقلاب اسلامی، امثال فرار یا تصفیه تعدادی از فرماندهان، شعارهای دلسرد کننده انحلال ارتش از سوی جریانات ضد انقلاب داخل،‌بر سر کار بودن بنی صدر به عنوان رییس جمهور و فرماندهی کل قوا... فاقد توانایی لازم برای انجام مأموریت‎های نظامی و جنگی بود. به طوری که علی رغم حضور قوی‎ترین یگان‎ها و لشکرهای ارتش در مناطق غربی و استقرار ورزیده‎ترین یگان‎های آن در مناطق غربی کشور که قبلاً‌ بنابه توصیه کارشناسان نظامی آمریکایی به رژیم شاه صورت پذیرفته بود، نیروهای عراقی به راحتی توانستند تا نزدیکی شهرهای اهواز، دزفول، ایلام، آبادان و... پیشروی کنند. 
البته نباید ارزش همت و فداکاری افراد و گروه‎هایی از این نیروها را در همان روزهای اولیه دفاع مقدس فراموش کرد که علی رغم نداشتن دستور از سلسله مراتب فرماندهی،‌اقدام به خلق صحنه‎های دلاوری و ایثارگری نمودند که حضور حدود دویست تن از افسران و درجه داران نیروی هوایی ارتش در سوسنگرد محاصره شده و گروه‎هایی از تکاوران ارتشی در خرمشهر و آبادان در روزهای اول جنگ از خاطرات این حضور متعهدانه است.
 منشور رسالت، ش 27، مهر 1384، ص 3 و 4