شب قدر چیست ؟؟
مقدمه:
برای جواب به این سوال ابتدا کلمه قدر را باید معنی کنیم.
قدر در لغت، به معنی اندازه گیری، و تعیین می باشد.[1] استاد شهید مطهری در تعریف قدر می فرماید: قدر به معنی اندازه و تعیین است، حوادث جهان از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آن تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است.[2]
اما این که چرا به این شب خاص لیله القدر گفته شده است دلائلی را از کلام معصومین و قرآن می توان استفاده کرد.
1ـ شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت، زیرا در قرآن کریم قدر به معنی شرافت و بزرگی هم آمده است. و گفته شده که شب قدر یعنی شب شریف و شب بزرگ، وقتی که می گوید (رجل له قدر عند الناس) یعنی فردی که نزد مردم شرافت و منزلت و بزرگی دارد، در قرآن در سوره قدر آیه دوم آمده است: لیله القدر خیر من الف شهر، یعنی شب قدر بهتر از هزار ماه است.
دلیل عظمت آن هم این است که شب قدر ظرف برای نزول قرآن به عنوان معجزه آسمانی گردیده است در قرآن آمده: انا انزلناه فی لیله القدر (ما این قرآن را در شب قدر نازل کردیم) و به جهت بیان عظمت آن، به دنبال آن می فرماید: و ما ادراک ما لیلة القدر (تو چه می دانی که شب قدر چیست؟) یعنی تو چه گونه می توانی ادارک کنی که دارای چه عظمت و شرافت و مقامی می باشد!
2ـ لیله القدر یعنی شبی که شب تقدیر و اندازه گیری است، و خداوند متعال حوادث یک سال آینده را در شب قدر مقدّر می نماید، این حوادث از قبیل مرگ و حیات، روزی و ... می باشد، چنان که این مطلب از آیه سوم سوره دخان استفاده می شود (فیها یفرق کلّ امر حکیم امراً من عندنا، انّا کنّا مرسلین).
یعنی: در آن شب هر امری بر اساس حکمت (الهی) تدبیر و جدا می گردد. (آری نزول قرآن) فرمانی بود از سوی ما که به عنوان رحمت، آن را فرستادیم ـ امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید. التقدیر فی الیله القدر تسعه عشر و الابرام فی لیله احدی و عشرین و الامضاء فی لیله ثلاث و عشرون یعنی (تقدیر امور (سرنوشت ها) در شب نوزدهم، و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضای آن در شب بیست و سوم صورت می گیرد.) بر اساس این روایت مرحله آخر تقدیر حتمی در اشیاء، در شب 23 است که بنابر مقتضای بعضی از روایات شب قدر می باشد.[3]
و اما خصوصیات شب قدر:
1ـ شبی است که مربوط به انسان کامل یعنی امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ است، بر اساس روایات: در این شب ملائکه بر ولیّ خدا نازل می شوند و مقدرات عالم را عرضه می کنند. امام محمد باقر ـ علیه السلام ـ فرمودند: انّه ینزّل فی لیله القدر الی ولی الامر تفسیر الامور سنة سنة یؤمر فی امر نفسه بکذا و کذا و فی امر الناس بکذا و کذا، در شب قدر به ولی امر امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ تفسیر کارها و حوادث نازل می شود وی در مورد خویش و مردمان مأمور به دستوراتی می شود.[4]
2ـ شبی است که سراسر رحمت و سلامت است تا صبح: سلام هی حتی مطلع الفجر[5] (این شب رحمت و سلامت است تا صبحگاه) (سوره قدر آیه آخر) یعنی خداوند عنایات خاصه خود را در حدّ وسیع، برای مؤمنان قرار می دهد.
3ـ شبی است بسیار خجسته و مبارک، برای اهل ایمان، انا انزلنا فی لیله مبارکه، (دخان، آیه3) (ما قرآن را در شب مبارکی فرو فرستادیم (که شب قدر است.))
4ـ شبی است که از زمان های گذشته نیز وجود داشته است، لقد خلق له تعالی لیلة القدر اول ما خلق الدنیا و لقد خلق فیها... (خداوند شب قدر را در آغاز جهان آفرینش بیافرید و در آن اولین پیامبر و نخستین وصی را هستی بخشید...)[6]
5ـ شبی است که انسان باید برای بدست آوردن برکات و عنایات خاص الهی تلاش و کوشش کند و از او بخواهد که سال آینده را به بهترین شکل برای او ترسیم کند، که با اراده و اختیار خود به بالاترین کمالات و سعادت ها نائل شود. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: «من قام لیلة القدر ایمانا و احتساباً غفر له ما تقدّم له فی ذنبه» (کسی که از روی ایمان و اخلاص برخیزد و در شب قدر عبادت کند، گناهان گذشته او آمرزیده می شود.)[7]
شخصی نزد امام باقر ـ علیه السلام ـ رسید و گفت: منظور از این آیه که (شب قدر بهتر از هزار ماه است) چیست؟ فرمودند: کار شایسته در آن شب ها مانند نماز و زکات و انواع کارهای نیک بهتر است از کاری که در هزار ماه در آن شب قدر نیست انجام گیرد و اگر خداوند پاداش حسنات مومنان را مضاعف نمی کرد به کمال فضیلت و ثواب نمی رسیدند ولی خداوند جزاء نیکی های آنان را مضاعف می کند.[8]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ بیست گفتار شهید مطهری.
2ـ پرسش و پاسخ ها، شماره 9، گروه مولفان.
3ـ هزار و یک نکته، آیت الله حسن زاده آملی.
4ـ المراقبات، حاج میرزا جواد آقای ملکی تبریزی.
-----------------------------------------------------------------------------------
[1] . قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، ج5، ص 246 ـ 247.
[2] . استاد مطهری، انسان و سرنوشت، انتشارات صدرا، ص 52.
[3] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، انتشارات جامعه مدرسین، جلد2، صفحه 333.
[4] . کافی، جلد1، ص 248.
[5] . قدر / آخر آیه.
[6] . بحار الانوار، جلد 25، ص 73.
[7] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، انتشارات اسماعیلیه، ج7، ص 263.
[8] . اصول کافی، جلد4، ص 158.
