منابع دعای وزین و مبارک ندبه
دعای ندبه، دعایی است که از نظر محتوا مستدل، عالی، فصیح، گیرا، عاطفی و حماسی است، و در صورت آگاهی کامل خواننده، می‌تواند الهام بخش برای اصلاح وضع اجتماعی و مبارزه با ظلم و فساد گردد و جهشی به سوی اهداف بزرگ انسانی باشد.
امّا نمی‌دانیم چرا این دعا مورد حملات ناآگاهانه بعضی قرار گرفته، گاهی به عبارات و گاهی به سند آن حمله می‌کنند، در حالی که نه مضمون آن کمترین ایرادی دارد و نه سند آن «در حدود یک دعا» می‌تواند مورد خدشه قرار گیرد.
در صفحات آینده به خواست خدا روشن می‌سازیم که تهمت مشابهت عبارات دعا با عقاید فرقه کیسانیّه تا چه حد بی‌پایه است. در اینجا لازم است نخست به ایرادی که بر یکی از فقرات آن شده و پاسخ آن، اشاره کرده سپس به شرح اسناد آن بپردازیم:
بعضی ایراد می‌کنند که جمله «وَعَرَجْتَ بِرُوحِهِ اِلی سَمائِکَ؛ روح او را به آسمانها بردی» با عقیده شیعه سازگار نیست؛ زیرا معراج تنها جنبه روحانی نداشته است.
در حالی که اگر به منابع اصلی دعا بازگردیم، ایراد برطرف می‌گردد، زیرا این دعا را پیش از همه در کتاب «مزار کبیر» تألیف محمّد بن جعفر المشهدی که از علمای قرن ششم است می‌بینیم و در کتاب او جملة مزبور به این صورت آمده است «وَعَرَجْتَ بِهِ اِلی سَمائِکَ؛ او را به معراج به آسمانها بردی» و اثری از کلمه روح در آن نیست. (دقّت کنید)
دومین متن قدیمی که این دعا در آن دیده شده کتاب «مزار قدیم» است که مؤلّف آن در قرن ششم می‌زیسته و در این کتاب نیز عبارت به همان صورت است «وَعَرَجْتَ بِهِ اِلی سَمائِکَ».
تنها در کتاب سوم یعنی کتاب «مصباح الزّائر» تألیف سید بن طاووس کلمه «بروحه» دیده می‌شود و تازه مرحوم صاحب مستدرک حاجی نوری در کتاب «تحیه الزّائر» می‌گوید: من خودم در بعضی از نسخه‌های کتاب مصباح الزّائر «عرجت به» دیدم.
نتیجه این‌که، در دو متن از سه کتابی که سند دعای ندبه از آنها نقل شده، کلمة بروحه ندارد و «به» دارد و در متن سوم نیز دو نسخة مختلف وجود دارد، منتها چون در نسخه «مصباح الزّائر» که نزد مرحوم علاّمة مجلسی وجود داشته کلمة «بروحه» بوده و کتب دعای امروز غالباً از آن گرفته شده، این بحث را برانگیخته است در حالی که در متون متعدّد قدیمتر از آن اثری از کلمة «بروحه» نیست.
به هر حال متن اصلی و صحیح‌تر این دعا کلمة «بروحه» ندارد.
سند این دعا
این دعا همان‌طوری که در بالا اشاره شد، در سه کتاب معروف و معتبر قدیمی آمده است:
1- کتاب مزار کبیر تألیف محدّث و دانشمند معروف قرن ششم محمّد بن جعفر المشهدی.
2- کتاب مزار قدیم که مؤلّف آن از دانشمندان معاصر -مرحوم طبرسی- نویسندة کتاب احتجاج است (قرن ششم).
3- کتاب مصباح الزّائر تألیف سید رضی‌الدّین بن طاووس که از زهّاد و بزرگان محدّث قرن هفتم است.
مرحوم علاّمة مجلسی نیز در جلد 22 بحارالانوار صفحة 262 آن را از کتب بالا نقل کرده است.
در هر سه کتاب، دعا از «محمّد بن علیّ بن یعقوب بن اسحاق بن أبی قرّه» و او از «محمّد بن نحسین بن سفیان البزوفری» که در زمان غیبت صغری می‌زیسته است و قاعدتاً به وسیله مکاتبه از طریق نوّاب، با امام(ع) تماس گرفته است و او از حضرت مهدی صاحب‌الامر(عج) نقل می‌کند که دستور دادند این دعا را بخواند.
نفر اوّل یعنی «محمّد بن علی بن یعقوب» طبق کتب تراجم و رجال از علما و روات شیعه و از افراد ثقهت و مورد اطمینان است و دارای تألیفات متعدّدی می‌باشد و نفر دوم «محمّد بن حسین بن سفیان بزوفری» از اساتید شیخ بزرگوار شیخ مفید است.
شیخ مفید هنگامی که نام این استاد خود را می‌برد از او به نیکی و تجلیل یاد می‌کند.
جالب توجّه این‌که، دانشمند بزرگوار نویسندة کتاب «الذّریعة» در جلد هشتم، صفحه 184، می‌نویسد که این شخص (محمّد بن حسین بزوفری) کتاب دعایی تألیف کرده که دعای ندبه در آن هست.
بنابراین، ملاحظه می‌کنید که سند دعا به افرادی برمی‌گردد که همه ثقه و یا شناخته‌شده‌اند و هیچ شخص مجهول و ناشناسی در سند دعا نیست.
علاوه بر این، بفرض این‌که سند این دعا مجهول باشد، باز طبق قاعده معروفی که در اصول داریم به نام «قاعده تسامح در ادلّه سنن» (یعنی در عین این‌که در سند روایات مربوط به احکام واجب و حرام باید سختگیری و موشکافی زیاد کرد در ادلّه مستحبّات لازم نیست سختگیری نمود، چه این‌که مستحبّات اعمالی هستند که انجام آنها واجب نیست و ترک آنها حرام نمی‌باشد) در سند این دعا نیز نمی‌توان سختگیری کرد.
مطابق این قاعده معروف که متّکی به احادیث زیاد و معتبری هست، فقهای اسلام هیچ‌گاه درباره سند مستحبّات و دعاها ایراد نمی‌گرفتند و به همین اندازه که در کتابی مشهور نقل شده بود و مضمون صحیحی داشت قناعت می‌کردند. به همین دلیل مدرک بسیاری از دعاهای مشهور که امروز در دست ماست گاهی یک حدیث مرسل بیش نیست.
در هر صورت، طبق مدارک فوق، سند دعای ندبه چیزی نیست که قابل ایراد باشد و سرچشمه ایراد عدم آگاهی بر مطالب فوق بوده است.
جالب این‌که، آقایی در کتاب خود نوشته است هر کس سندی برای دعای ندبه پیدا کند، ده‌هزار تومان به او خواهد داد. باید به ایشان با نهایت ادب گفت لااقل یک‌دهم از مبلغ مزبور را پس از مطالعه این سطور به فقیران و مستمندان بدهد و تصمیم بگیرد در آینده گرد این سخنان غرورآمیز نگردد.
---------------------------
منبع:پاسخ به پرسش های مذهبی،تالیف آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سبحانی،نسل جوان 1387
سلام استاد والا مقام ،پیرو راه ولایت ،حامی خون شهیدان ما بسیار
متشکریم
سعی کن آنقدر کامل باشی که بزرگترین تنبیه تو برای دیگران گرفتن
خودت از آنها باشد